اتحادیه اروپا هفته گذشته به دلیل سرکوب وحشیانه معترضان تحریم های جدیدی را علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وضع کرد. با این وجود، برخی از کارشناسان میزان کارآمدی آن تحریم ها زیر سوال برده و استدلال می کنند تحریم ها خطر نزدیک شدن تهران به سایر کشورهای تحریم شده یعنی روسیه و چین را به دنبال دارد. در عوض آنان از ایجاد گروه ویژه ای مشابه با گروهی که الیگارش های پوتین را هدف قرار می دهند در مورد ایران حمایت می کنند.
به گزارش فرانیوز، شبکه خبری “فرانس ۲۴” در گزارشی تازه با اشاره به تاثیر تحریم ها بر رژیم و سپاه اشاره می کند. بیش از ۲۰۰ فرد و ۳۷ نهاد ایرانی اکنون در هشتمین دور تحریم‌های اتحادیه اروپا به دلیل سرکوب خشونت آمیز اعتراضات که چندین هفته پس از قتل “مهسا امینی” آغاز شد در فهرست سیاه اتحادیه اروپا قرار گرفته اند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بنیاد تعاون سپاه شاخه سرمایه گذاری مبهم آن اهداف اصلی تحریم ها بوده اند. اتحادیه اروپا با مسدود کردن دارایی ها، ممنوعیت سفر اتحادیه اروپا و ممنوعیت تامین بودجه یا سایر منابع اقتصادی برای افراد قرار گرفته در فهرست سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را هدف قرار داده است.
گمان می رود که سپاه پاسداران ۲۰ تا ۳۰ درصد از اقتصاد ایران را تحت کنترل خود دارد. سپاه مالک شرکت های متعددی است به ویژه در بخش های ساخت و ساز، زیرساخت های حمل و نقل و بخش های فرودگاهی.
با این وجود، به دلیل شبکه سازمان‌های مبهم سپاه پاسداران که عمدا با لایه های متعددی از شرکت های تابعه تاسیس شده‌اند که ردیابی روابط شان را دشوار می سازد، تعیین مقدار کنترل آنان تقریبا غیرممکن است. به این دلیل و دلایل متعدد دیگر بعید به نظر می رسد تحریم های تازه تاثیر زیادی داشته باشند.
“استفان دودوانیون” متخصص مسائل ایران در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه و نویسنده کتابی درباره سپاه پاسداران می گوید:”راه های زیادی برای دور زدن تحریم ها وجود دارد که نشان از ناکارآمدی شان دارد”.
او می گوید سپاه بین ۱۲۰۰۰۰ تا ۱۹۰۰۰۰ عضو دارد اما تنها نام ۲۱۶ نفر از آنان به لیست سیاه اتحادیه اروپا راه یافته است. شاخص فساد جهانی سال ۲۰۲۲ سازمان شفافیت بین الملل نشان می دهد که ایران در بین ۱۸۰ کشور رتبه ۱۴۷ را به خود اختصاص داده و سپاه پاسداران دارایی هایی در خارج از کشور دارد که دارایی هایی هستند که از طریق سیستم گسترده فساد سرمایه گذاری شده اند.
حتی برخی از معتبرترین مقام های ایران به دلیل فساد از مهلکه فرار کرده اند. در همان روزی که اتحادیه اروپا تحریم های خود را اعلام کرد سرلشکر پاسدار “علی شمخانی” پس از ادعای درآمد میلیون ها دلاری خانواده اش از طریق یک شرکت حمل و نقل نفتی که به ایران برای دور زدن تحریم ها کمک می کرد از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی استعفا داد اتهامی که او آن را رد کرده است.
مسیرهای جدید پول
انتقال پول از طریق نقاط ترانزیت خارج از کشور و تبدیل وجوه نقد به ارزهای خارجی نیز به یک منبع مهم تامین مالی تبدیل شده است. پول به ندرت از اروپا عبور می کند. براساس یک گزارش تحقیقی که در ماه فوریه در مجله Paris Match منتشر شد ترکیه، امارات متحده عربی، قطر، عمان، گرجستان، قزاقستان و ترکمنستان به مراکز مالی مخفی تبدیل شده‌اند که سپاه پاسداران در آن کشورها پول های خود را ذخیره می کند. در آن گزارش اشاره شده که اعضای سپاه هم چنین کالاهایی را به آن کشورها قاچاق می کنند و کالاها را فروخته و به ارزهای خارجی پرداخت می کنند.
“کسری اعرابی” رئیس برنامه ایران در موسسه تونی بلر برای تغییرات جهانی در لندن می گوید راه حل هایی تازه ضروری هستند.
او می افزاید:” اروپا و ایالات متحده باید یک گروه ویژه برای شناسایی و تحریم نخبگان رژیم ایران که در غرب زندگی می کنند تشکیل دهند مشابه آن چه که در قبال وفاداران به پوتین از زمان تهاجم روسیه به اوکراین اجرا شده است.
گروه ویژه هدف قرار دادن الیگارش ها ۳۰ میلیارد دلار دارایی شخصی را از روس های تحریم شده در ۱۰۰ روز اول توقیف کردند. او می افزاید:”این تحریم‌ها گامی خوشایند است اما باید اقدامات بیشتری انجام شود از جمله قرار دادن سپاه در فهرست سازمان های تروریستی”.
همبستگی بین تحریم شدگان
چالش دیگر برای هر رژیم تحریمی آن است که سرمایه گذاران اصلی ایران روسیه، چین، طالبان و شبه نظامیان شیعه عراقی هستند که در حال حاضر خود تحت تحریم هستند. دور جدید تحریم‌های اروپا علیه ایران این نهادها را از انجام تجارت منصرف نخواهد کرد. برعکس تحریم ها باعث ایجاد همبستگی بین تحریم شدگان می‌شود.
بنابراین، سپاه پاسداران نسبتا تحت تاثیر تحریم‌های اروپا قرار نگرفته است در حالی که ایران اتحادهای دیپلماتیک خود را با کشورهایی که علیه غرب قرار دارند تقویت می‌کند. اگر هدف ایجاد اختلاف در درون سپاه پاسداران باشد اثر معکوس دارد. سپاه پاسداران خود را یک ارگ در محاصره می بینند بنابراین، با مجازات شدن وفاداری خود را به رژیم نشان می دهند.
در میان اعضای امروز سپاه پاسداران وفاداری حتی بیشتری به رژیم وجود دارد زیرا آنان همه چیز خود را مدیون علی خامنه ای هستند.
برخلاف نسل های قبلی سپاه پاسداران که براساس شایستگی منصوب می شدند و از طریق موفقیت های نظامی یا مالی اعتبار کسب می کردند نسل جدید سپاهیان بیش تر وابسته به جلب لطف رهبر است.
آیا تحریم ها می تواند منجر به پیگرد قانونی شود؟
اگرچه اکثر کارشناسان می گویند تحریم های اتحادیه اروپا بعید است که رژیم را به زانو درآورد یا حتی جریان نقدی سپاه پاسداران را محدود کند اما هدف اصلی آنان از تحریم نشان دادن فشار اتحادیه اروپا بر ایران و مجازات سپاه برای سرکوب خشونت آمیز معترضان است حتی اگر دارای اثربخشی باشد افراد تحریم شده نمی توانند آن طور که می خواهند به دنیا سفر کنند.
