به گزارش فرانیوز، نگاهی داریم به عناوین و گزارشات چند روزنامه صبح کشور که در ادامه می خوانید؛
روزنامه اعتماد در گزارشی با عنوان هراس از بحران انرژی عامل همگرایی غرب در دریای سرخ نوشت:
طبق شواهد موجود، اخیرا جلسهای با حضور نمایندگان کشورهای فرانسه، ایتالیا، آلمان، دانمارک، سوئد، نیوزیلند، استرالیا، ژاپن، یونان، بلژیک و سنگاپور در واشنگتن برگزار شد و امریکا جزییاتی از عملیات امریکایی- بریتانیایی «نگهبان رفاه» را به آگاهی آنان رساند و از کشورهای شرکت‌کننده در عملیات خواسته شد که در عملیات تهاجمی نیز مشارکت کنند. در حال حاضر فقط نیروهای امریکایی و بریتانیایی مواضع حوثی‌های یمن را مورد حمله موشکی قرار می‌دهند. امریکاییها مدعیاند حملات علیه مناطق غیرنظامی انجام نخواهد شد و فقط تاسیسات نظامی چریکهای حوثی در غرب یمن مورد هدف قرار خواهند گرفت. نیروهای ارتش یمن نیز متعهد شده‌اند تا زمانی که رژیم اسراییل حملات خود به غزه را متوقف نکند، حملات به کشتی‌های این رژیم یا کشتی‌های عازم سرزمین‌های اشغالی را در دریای سرخ ادامه خواهند داد. کشتیرانی در خلیج عدن و دریای سرخ برای سایر کشتی‌ها آزاد است و آنها از امنیت کامل برخوردار هستند. به گفته این کشور بخشی از تلاش گسترده برای حفاظت از امنیت ناوبری تجاری بین‌المللی است. امریکاییها به کشورهای فوق گفتند که مشارکت آنها لزوما جنگی نخواهد بود، بلکه میتوانند با تامین تدارکات، پرسنل یا وسایل در این عملیات مشارکت کرده یا حتی با انتشار بیانیه از عملیات تهاجمی حمایت سیاسی کنند. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سومین اجلاس وزیران اتحادیه اروپا و اقیانوس آرام در بروکسل اعلام کرد که این اتحادیه در حال برنامه‌ریزی یک ماموریت «صرفا دفاعی» و برای محافظت از کشتی‌های تجاری در برابر حملات حوثی‌ها (انصارالله یمن) در دریای سرخ است. اختلال در تردد آزاد کشتی‌ها پیامدهایی فراتر از خسارات اقتصادی دارد. این مساله فقط به دلار یا زمان مربوط نمیشود، بلکه مربوط به صلح و ثبات است. به همین دلیل است که ما فعالانه با شرکای بین‌المللی خود برای بازگرداندن امنیت دریایی در دریای سرخ همکاری می‌کنیم. ما در حال کار روی عملیات دریایی جدید هستیم. هدف ما حمله نیست، فقط دفاع است. در یونان منابع وزارت دفاع با اشاره به عملیات اروپایی Aspides (کلمه یونانی به معنی سپر) تاکید دارند مشارکت یونان جنبه دفاعی خواهد داشت. ماموریت ناوچه یونانی که در عملیات اتحادیه اروپا مشارکت خواهد کرد، اسکورت و دفاع از کشتی‌های تجاری است. ناوچه یونانی در فاصله کمتر از ۱۰۰ متر در کنار کشتی تجاری حرکت کرده و در صورت حمله توسط موشک یا پهپاد، با استفاده از سامانه Phalanx این حملات را خنثی خواهد کرد.
یونان مدعی است مشارکت در عملیات Aspides نقش بین‌المللی یونان را ارتقا بخشیده و به تقویت سیاست مشترک دفاعی اتحادیه اروپا کمک می‌کند. ترکیب نیروی اروپایی عملیات Aspides قرار است در اجلاس شورای امور خارجی اتحادیه اروپا، در ۱۹ فوریه و چند روز پیش از اجلاس سران اتحادیه اروپا برای اتخاذ تصمیمات نهایی مشخص شود. منابع دفاعی اعلام کردند پیشنهاد وزیر دفاع در اجلاس شورای وزرای دفاع اتحادیه اروپا مبنی بر انتخاب فرماندهی عملیات اتحادیه اروپا در لاریسا مورد استقبال همتایان اروپایی وی قرار گرفت. وزیر دفاع یونان اعلام کرده در اجلاس غیررسمی شورای وزرای دفاع اتحادیه اروپا و طی بحث درباره عملیات اروپایی Aspides در دریای سرخ، پیشنهاد یونان برای انتخاب فرماندهی عملیات اروپایی واقع در شهر لاریسا را به عنوان مقر فرماندهی عملیات Aspides ارایه کرده که به‌طور مثبت پذیرفته شد. انتظار میرود در دور اول، کشورهای فرانسه و ایتالیا این ماموریت را بر‌‌عهده گیرند. عملیات «ایرینی» جهت نظارت بر تحریم تسلیحاتی لیبی، الگوی مدیریت عملیات Aspides خواهد بود و بنابراین فرماندهی در دریا به صورت ادواری بین کشورهایی که ابراز تمایل کردند، تقسیم خواهد شد. تاکنون کشورهای بلژیک، ایتالیا، یونان، فرانسه و آلمان برای شرکت در عملیات Aspides ابراز تمایل کردند. با ادامه بحران رسیدن قیمت جهانی گازوییل به بالاترین رقم خود در سه ماهه اخیر در بحبوحه اختلالات حمل و نقل در دریای سرخ، انعطاف‌پذیری اقتصادهای اتحادیه اروپا را زیر سوال برده است. افزایش قیمت‌ها منعکس‌کننده این نگرانی تجار است که اختلال در حرکت کشتی‌ها در دریای سرخ هزینه‌های سوخت را برای مصرف‌کنندگان بالا می‌برد و عرضه کالاهای حیاتی از آسیا به اتحادیه اروپا، یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان فرآورده‌های نفتی جهان را مختل می‌کند. معاملات آتی گازوییل که معیار جهانی قیمت‌های گازوییل محسوب می‌شود، طی یک ماه ۱۵درصد افزایش یافته و به ۸۴۵ دلار در هر تن رسیده است. با توجه به اینکه بسیاری از نفتکشها اکنون از مسیر دریای سرخ به علت حملات نظامیان حوثی اجتناب می‌کنند، حمل گازوییل از آسیا به اتحادیه اروپا گران‌تر شده است، زیرا نرخ حمل‌ونقل و بیمه افزایش یافته و کشتی‌ها سفرهای طولانی‌تری را در آفریقا انجام می‌دهند. تعمیر و نگهداری برخی پالایشگاه‌ها در امریکا نیز باعث کاهش عرضه به آن سوی اقیانوس اطلس و افزایش قیمت‌های آتی و خرده‌فروشی خواهد شد. این امر اروپا را بیشتر به بشکه‌های شرق سوئز وابسته می‌کند و به همین دلیل است که اختلالات حمل و نقل در مسیر دریای سرخ تاثیر زیادی خواهد داشت. شرکت سی‌ام‌ای سی‌جی‌ام دریانوردی فرانسوی تردد کشتی‌های خود را از باب‌المندب به علت وجود خطر‌های امنیتی به تعلیق درآورد. این تصمیم در پی هدف قرار دادن کشتی‌های بیشتری طی هفته گذشته در نزدیکی دریای سرخ، ازجمله کاروان کشتی‌های این شرکت اتخاذ شد.این شرکت نیز به شرکت‌های باربری بزرگی پیوست که تردد کشتی‌های‌شان را در جنوب دریای سرخ به تعلیق درآوردند. این امر موجب شده است راه اصلی برای بازرگانی دریایی بین آسیا و اروپا تعطیل شود. این شرکت که یکی از بزرگ‌ترین خطوط باربری جهان است مسیر برخی کشتی‌های خود را به سمت آفریقا تغییر داده بود.
روزنامه تجارت در مطلبی با عنوان بازی تکراری ریاض برای نزدیکی به واشنگتن نوشت:
فاکس نیوز نوشته است، عربستان ممکن است برای دستیابی به معاهده‌ای نظامی با آمریکا قبل از انتخابات ۲۰۲۴، شروطش برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را به پذیرش تعهدی غیرالزام‌آور از سوی این رژیم برای تشکیل کشور فلسطین محدود کند. عربستان سعودی پیش از حمله حماس به رژیم صهیونیستی در هفتم اکتبر و آغاز حملات سهمگین به غزه در پاسخ به آن که تاکنون نیز ادامه داشته و خشم جهان اسلام را برانگیخته است، در نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا در حال نزدیک شدن به توافق عادی‌سازی روابط با «اسرائیل» بود.
دو منبع آگاه در منطقه گفتند که عربستان سعودی همچنان به‌طور فزاینده مایل به تقویت امنیت و همچنین افزایش توانایی‌های خود در برابر رقبای منطقه‌ای است. بنابراین، این کشور پادشاهی به دنبال آن است که برنامه بلندپروازانه خود را برای تغییر اقتصاد و جذب سرمایه‌گذاری خارجی عظیم ادامه دهد. به گزارش فاکس نیوز، به گفته این دو منبع آگاه منطقه‌ای، «مقامات سعودی برای ایجاد فضایی در مذاکرات درباره به رسمیت شناختن اسرائیل و بازگرداندن توافق امنیتی با آمریکا به مسیر اصلی خود به همتایان آمریکایی‌شان گفته‌اند که ریاض اصرار نخواهد کرد که اسرائیل گام‌های مشخصی برای ایجاد کشور فلسطین بردارد و در عوض، تنها تعهد سیاسی آن به یک کشور فلسطینی را می‌پذیرد.» فاکس نیوز ادامه داد: چنین توافق بزرگ منطقه‌ای که حتی قبل از جنگ اسرائیل علیه غزه به میزان زیادی به‌عنوان یک روند طولانی تلقی می‌شد، همچنان با موانع سیاسی و دیپلماتیک متعددی روبرو خواهد بود، از جمله عدم اطمینان در مورد چگونگی جنگ غزه. یکی دیگر از موانع بزرگ بر سر راه این طرح‌ها، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل است که هر گونه آرزوی ایالات متحده و اعراب برای تشکیل کشور فلسطین پس از پایان جنگ غزه را رد کرده است. به نوشته فاکس نیوز «چنین توافقی نظامی‌ای که به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، حفاظت نظامی آمریکا را در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل می‌دهد، خاورمیانه را با متحد کردن دو دشمن دیرینه و پیوند دادن ریاض به واشنگتن در زمانی که چین در حال نفوذ به منطقه است، تغییر خواهد داد.» این توافق همچنین برای جو بایدن، رئبس جمهور آمریکا یک پیروزی دیپلماتیک پیش از انتخابات ریاست جمهوری این کشور در پنجم نوامبر ۲۰۲۴ خواهد بود. یکی از این منابع منطقه‌ای گفت: مقامات سعودی به‌طور خصوصی از واشنگتن خواسته‌اند که اسرائیل را برای پایان دادن به جنگ غزه و متعهد شدن به «افق سیاسی» برای تشکیل کشور فلسطین تحت فشار قرار دهد و وعده داده‌اند که ریاض پس از آن روابط را با اسرائیل عادی‌سازی و به بازسازی غزه کمک می‌کند. عربستان پیش از عملیات طوفان الاقصی، سه شرط تشکیل کشور فلسطین، تعهد آمریکا برای دستیابی عربستان به تکنولوژی هسته‌ای و دستیابی به هواپیماهای پیشرفته جنگی همچون اف ۳۵ و سامانه‌های دفاع هوایی و قرارداد امنیتی و نظامی با آمریکا را برای عادی سازی روابط با «اسرائیل» اعلام کرده بود.
روزنامه هم‌میهن در گزارشی با عنوان پیمان جدید با شرق نوشت:
از دی‌ماه سال ۱۴۰۰ که سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در یکی از نخستین سفرهای خارجی‌اش به مسکو سفر کرد، دو سال گذشته‌است. در آن سفر رئیس‌جمهور ایران خواستار امضای یک پیمان بلندمدت جدید برای توسعه همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه شد. مقام‌های دو کشور در ماه‌های گذشته چند بار تاکید کرده‌اند که جزئیات پیمان جدید دوجانبه در حال تکمیل شدن است و به‌زودی این پیمان بلندمدت ۲۰ ساله برای امضا آماده می‌شود. پیش از این سفر هم سیدابراهیم رئیسی در نخستین تماس تلفنی‌اش با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بر امضای یک توافقنامه بلندمدت جدید تاکید کرده‌بود. رئیسی روز ۲۵ آبان ۱۴۰۰ در تماس تلفنی با همتای روس خود گفته‌بود: «ایران آماده انعقاد توافقنامه بلندمدت همکاری همه‌جانبه با روسیه است.» پوتین هم ضمن استقبال از این پیشنهاد تاکید کرد: «مسکو از پیشنهادات تهران در تدوین سند جدید همکاری بلندمدت دو کشور حمایت می‌کند و مصمم هستیم هرچه سریع‌تر نهایی و اجرایی شود.» اما برخلاف تصور عمومی پیشنهاد پیمان‌نامه جدید با مسکو ابتکار دولت سیزدهم نبود، بلکه چند ماه قبل از روی کار آمدن دولت جدید، دولت دوازدهم زمینه‌چینی برای تهیه چنین توافقی را آغاز کرده‌بود. اسفندماه سال ۱۳۹۹، کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا گفت: «مقامات عالی‌رتبه دو کشور با نظرداشت افق همکاری‌های آینده، توافق خود را برای به‌روز نمودن و تمدید این معاهده اعلام کرده‌اند و هر دو طرف برای انعقاد قرارداد بلندمدت همکاری‌های مشترک و همه‌جانبه ایران و روسیه عزم جدی دارند.» وی تاکید کرد: «بر این اساس در گفت‌وگوهایی که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران و سرگئی لاوروف، همتای روسی وی داشتند قرار شد پیش‌نویس این معاهده تهیه شود.»
این نخستین پیمان بلندمدت ایران و روسیه است؟
امضای توافقنامه جدید همکاری‌های بلندمدت با روسیه بخشی از رویکرد دولت سیزدهم در تاکید بر نگاه به شرق و کناره‌گیری از غرب محسوب می‌شود. این نخستین بار نیست که تهران و مسکو توافقنامه‌های همکاری بلندمدت با یکدیگر امضا می‌کنند. سال ۱۳۶۸، پس از پایان جنگ تحمیلی، اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در سفر به مسکو چندین توافقنامه همکاری با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی امضا کرد. با این حال بعد از فروپاشی شوروی، این توافقنامه‌ها به فراموشی سپرده شد و تا نزدیک به ۱۰ سال بعد این توافقنامه‌ها عملاً اجرایی نمی‌شد. سال ۱۳۷۹ در سفر سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت به مسکو، توافقنامه همکاری‌های بلندمدت جدیدی بین ایران و روسیه امضا شد. اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، مشتمل بر یک مقدمه و ۲۱ ماده است که در تاریخ ۲۲ اسفندماه سال ۱۳۷۹ هجری‌شمسی برابر با دوازدهم مارس ۲۰۰۱ میلادی در دو نسخه به زبان‌های فارسی و روسی، تنظیم شد. این قانون ۱۶ دی‌ماه ۱۳۸۰ در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۷ دی‌ماه همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. این معاهده برای مدت ۱۰ سال منعقد و درصورتی‌که هیچ‌یک از طرفین حداقل یک سال قبل از پایان اعتبار آن به صورت کتبی طرف دیگر را از قصد خود پیرامون قطع اعتبار معاهده مطلع نکند، خود به خود برای دوره‌های پنج‌ساله بعدی تمدید می‌شود. به همین ترتیب از سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ این توافق دو بار تمدید شد و سال ۱۴۰۰ نیز بار دیگر تا سال ۱۴۰۵ تمدید شده‌است.
پیمان جدید تهران و مسکو چه زمانی امضا می‌شود؟
در طول سال‌های گذشته و به‌ویژه با افزایش رویکرد خصمانه غرب نسبت به ایران و بازگشت تحریم‌های آمریکا پس از خروج غیرقانونی دونالد ترامپ از برجام، موضوع نگاه به شرق و ارتقای سطح روابط ایران و روسیه به شراکت راهبردی، یکی از سیاست‌های عمده دولت جمهوری اسلامی ایران بوده‌است. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین ایران در طول دوران هشت‌ساله تصدی این مقام، بیش از ۳۰ بار به مسکو سفر کرد و نهایتاً کار را برای تهیه پیش‌نویس معاهده جدید همکاری‌های بلندمدت با روسیه آغاز کرد. تلاش برای تدوین پیش‌نویس مورد توافق معاهده بلندمدت جدید، در دولت سیزدهم هم پیگیری شده‌است اما با گذشت سه سال از آغاز کار برای تدوین این معاهده، هنوز مشخص نیست که متن پیش‌نویس برای امضای مقام‌های ارشد دو کشور نهایی می‌شود. بهار سال جاری سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفته‌بود که پیش‌نویس معاهده در سطح بالایی از آمادگی قرار دارد و چند ماه بعد، تابستان امسال، کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو تاکید کرد که ممکن است معاهده تا پیش از پایان سال ۲۰۲۳ به امضا برسد. جلالی چند ماه بعد بار دیگر پیش‌بینی خود را به روز کرد و در گفت‌وگویی با خبرگزاری تاس روسیه گفت: «به امید خدا ما تلاش می‌کنیم این توافقنامه در نیمه نخست سال ۲۰۲۴ میلادی به امضای دو کشور برسد.»
محتوای پیمان تهران و مسکو محرمانه خواهد ماند؟
پس از امضای سند جامع همکاری‌های بلندمدت ۲۵ ساله ایران و چین در فروردین ۱۴۰۰، که جزئیات آن محرمانه باقی ماند و هرگز متن آن منتشر نشد، این نگرانی افزایش پیدا کرد که پیمان بلندمدت احتمالی با روسیه نیز سرنوشت مشابهی داشته‌باشد و زیر سایه محرمانگی به امضای طرفین برسد. اما انتخاب نام «پیمان» برای این سند، نشان می‌دهد که دو طرف علاقه‌مند هستند این توافقنامه را به‌عنوان یک توافقنامه رسمی الزام‌آور امضا کنند که براساس قوانین داخلی هر دو کشور برای رسمیت پیدا کردن باید به تصویب مجالس هر دو کشور برسد. ابراهیم رضایی، نماینده دشتستان در مجلس شورای اسلامی و رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و روسیه در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا پس از سفر نخست سیدابراهیم رئیسی به مسکو گفته‌بود: «توافقات ایران و روسیه پنهانی و مخفیانه نیست. طبق قانون اساسی هر قرارداد خارجی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد لذا توافق ۲۰ ساله ایران و روسیه نیز باید به تصویب مجلس رسیده و به‌صورت شفاف به مردم اعلام شود.»
پیمان جدید مشکلات ایران و روسیه را برطرف می‌کند؟
روابط تهران و مسکو در طول دهه‌های گذشته، فرازوفرودهای بسیاری را پشت سر گذاشته‌است. سال ۱۹۸۱ تلاش شوروی برای اشغال افغانستان با مخالفت جدی تهران مواجه شد و باعث سردی شدید روابط دو کشور شد. در دوران جنگ تحمیلی، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی حامی جدی و تامین‌کننده اصلی سلاح برای رژیم صدام حسین در عراق بود. پس از پایان جنگ، دو طرف تلاش کردند که روابط دوجانبه را بهبود دهند، اما با فروپاشی شوروی و روی کار آمدن دولت غربگرا در مسکو، روابط این بار تحت‌الشعاع مشکلات ایران با آمریکا قرار گرفت. امضای توافقنامه همکاری‌های بلندمدت در سال ۱۳۷۹ یک گام مهم در جهت بهبود روابط دو کشور بود که زمینه همکاری و توسعه روابط را میان دو کشور ایجاد کرد. اما به‌‌رغم پایان یافتن خصومت‌های علنی در روابط دو کشور، مشکلات زیادی همچنان بین ایران و روسیه باقی ماند. برای مثال به‌‌رغم تاکید مستمر تهران بر ضرورت تعیین حدود دریای خزر براساس توافق پنج‌جانبه میان تمامی کشورهای ساحلی، روسیه سال ۱۹۹۸ با امضای توافق‌های جداگانه با قزاقستان و آذربایجان، حدود و مرزهای آبی خود را با این دو کشور بدون در نظر گرفتن نظر ایران مشخص کرد. بیش از ۳ دهه است که مذاکرات در مورد تعیین رژیم حقوقی دریای خزر ادامه دارد اما تهران همچنان نتوانسته‌است نظر چهار کشور دیگر را برای امضای یک معاهده پنج‌جانبه برای تعیین حدود و مرزهای دریایی جلب کند.
یکی از ابعاد مهم روابط تهران و مسکو همکاری‌های دفاعی و هسته‌ای است. با این حال مسکو در دو دهه گذشته بارها تعهدات خود را به ایران با تاخیرهای طولانی انجام داده یا هرگز عملی نکرده‌است. از نمونه‌های بدعهدی‌های روسیه مسئله فروش سامانه‌های پدافند موشکی و هوایی اس-۳۰۰ بود که پس از سفر وزیر دفاع وقت ایران به روسیه در سال ۱۳۸۷ قرارداد خرید آن نهایی شد. روسیه به‌‌رغم تعهد فروش این سامانه‌ها به ایران، بارها از تحویل این سامانه‌ها به تهران سر باز زد و نهایتاً با رای مثبت به قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد، به وضع تحریم‌هایی کمک کرد که تحویل این سامانه‌ها را به تهران غیرممکن می‌کرد. نهایتاً روسیه پس از ۷ سال این سامانه‌ها را بعد از توافق‌های مقدماتی برجام به ایران تحویل داد. روسیه در اجرای تعهداتش در نیروگاه هسته‌ای بوشهر نیز تعلل بسیاری به خرج داد و هرچند واحد نخست این نیروگاه نهایتاً توسط روسیه تکمیل و به ایران تحویل شد، اما همچنان تردیدهای زیادی در مورد نقش روسیه در به سرانجام رساندن واحدهای دو و سه نیروگاه اتمی بوشهر وجود دارد. «روس‌اتم» سال ۱۳۹۶ عملیات ساخت و ساز واحدهای دو و سه نیروگاه اتمی بوشهر را آغاز کرد و قرار بود این دو واحد را بهار ۱۴۰۳ و تابستان ۱۴۰۴ تحویل ایران دهد. با این حال محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور ایران آذرماه سال جاری افشا کرد که عملیات ساخت و ساز این دو واحد نیروگاه هسته‌ای ۵ سال است که متوقف شده‌است. لوان جاگاریان، سفیر پیشین روسیه در تهران، در گفت‌وگوهای خود تصریح کرده‌بود که توقف عملیات «روس‌اتم» در ایران به دلیل بدهی‌های چندصد میلیون یورویی تهران به «روس‌اتم» است. هرچند برخی مقام‌های ایران ابتدای سال جاری اعلام کرده‌بودند که مسئله بدهی‌های ایران به «روس‌اتم» از طریق توافق‌های دو دولت حل و فصل شده‌است، اما از پاییز سال جاری مقام‌های سازمان انرژی اتمی تاکید می‌کنند که پروژه واحدهای دو و سه نیروگاه اتمی بوشهر به صورت کاملاً ایرانی و بدون حضور خارجی‌ها در حال اجرا است. پرونده باز دیگر در مناسبات دفاعی ایران و روسیه، مسئله خرید جنگنده‌های مدرن سوخو ۳۵ است. از سال گذشته مقام‌های ایرانی از نهایی شدن توافق خرید این جنگنده‌های مدرن خبر می‌دهند و بارها تاریخ‌هایی برای تحویل این جنگنده به ایران اظهار شده‌است، اما تاکنون خبری از این تجهیزات نظامی نیست و دقیقاً معلوم نیست وضعیت توافق برای این خرید مهم نظامی در چه مرحله‌ای قرار دارد. برخی رسانه‌های روسیه مدعی شده‌اند که همانند مسئله «روس‌اتم»، مشکل خرید سوخو ۳۵ هم مسائل مالی است.
پیمان جدید بر مناسبات تجاری مؤثر خواهد بود؟
تهران بارها اظهار علاقه کرده‌است که مناسبات تجاری خود را با روسیه توسعه دهد. سال ۱۳۹۶، حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران در سفر به مسکو اظهار امیدواری کرد که مناسبات تجاری ایران و روسیه به ۱۰ میلیارد دلار برسد. با گذشت ۶ سال از این اظهارنظر، روابط تجاری میان دو کشور رشد چندانی نکرده‌است و در حال حاضر مجموعاً در حدود ۳ میلیارد دلار باقی مانده‌است. اما مقام‌های دولت سیزدهم معتقدند که ظرفیت‌های بسیار زیادی در توسعه مناسبات تجاری دو کشور وجود دارد. جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران خردادماه سال گذشته در مراسم جشن ملی روسیه در سفارت این کشور در تهران مدعی شد براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا یک سال و نیم دیگر حجم مبادلات تجاری میان دو کشور به ۴۰ میلیارد دلار می‌رسد. به‌‌رغم گذشت بیش از یک‌سال‌ونیم از این ادعا، براساس اعلام گمرک ایران، حجم مبادلات تجاری ایران و روسیه در سقف یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار باقی مانده‌است. ابراهیم رضایی، رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و روسیه هم اخیراً مدعی شده‌بود که حجم تجارت میان ایران و روسیه می‌تواند به ۵۰ میلیارد دلار برسد. یکی دیگر از ادعاهای مطرح‌شده در مورد سطح روابط با روسیه، سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری روسیه در صنایع نفت و گاز ایران بود. تابستان سال گذشته شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه تفاهمنامه‌ای را برای سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری روسیه در ایران امضا کردند. هیچ آمار مشخصی وجود ندارد که روسیه تا چه اندازه آمادگی سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز ایران دارد و یا در چه پروژه‌های مشخصی قصد مشارکت دارد. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند که با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی روسیه و تحریم‌هایی که با آن مواجه است، رقم ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایران چندان عدد منطقی و عملی به نظر نمی‌رسد.
با این حال روسیه در طول ماه‌های گذشته گام‌های کوچکی برای توسعه روابط با تهران برداشته‌است. امضای توافقنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که ۵ سال بعد از امضای توافقنامه تجارت ترجیحی با این اتحادیه امضا شد، می‌تواند به توسعه تجارت ایران و روسیه و ۴ کشور دیگر عضو این اتحادیه اقتصادی نقش بسزایی داشته‌باشد. گشایش یک ال‌سی ۱۷ میلیون یورویی نزد یک بانک روسی در دی‌ماه سال جاری نیز گام دیگری بود که در شرایط تحریم‌های گسترده علیه ایران و همکاری نکردن بانک‌های بین‌المللی با تهران به دلیل قرار گرفتن در لیست سیاه FATF می‌تواند به توسعه تجارت میان تهران و مسکو کمک کند. علی فکری، رئیس سازمان سرمایه‌گذاری ایران هم بهمن‌ماه سال جاری اعلام کرد که ۳۱ درصد از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در ایران در سه ماه گذشته، توسط روسیه انجام شده‌است.
روزنامه شرق در مطلبی با عنوان مأموریت دشوار بلینکن نوشت:
وزیر خارجه آمریکا در آغاز سفر پنج‌روزه خود به خاورمیانه، وارد ریاض می‌شود. آنتونی بلینکن در پنجمین سفر خود به منطقه از آغاز جنگ اسرائیل و غزه، بعد از عربستان سعوی به اسرائیل، مصر، قطر و کرانه باختری خواهد رفت.
وزیر خارجه آمریکا در آغاز سفر پنج‌روزه خود به خاورمیانه، وارد ریاض می‌شود. آنتونی بلینکن در پنجمین سفر خود به منطقه از آغاز جنگ اسرائیل و غزه، بعد از عربستان سعوی به اسرائیل، مصر، قطر و کرانه باختری خواهد رفت. سفر بلینکن درست پس از مجموعه حملات هوایی آمریکا به مقر گروه‌های نظامی در عراق، سوریه و یمن صورت می‌گیرد. آمریکا با کمک برخی متحدانش از جمعه بیش از ۸۰ موضع این شبه‌نظامیان را در عراق و سوریه بمباران کرده و حملاتی نیز به مواضع انصارالله یمن ازجمله در صنعا، پایتخت، انجام داده است که کشتی‌ها در دریای سرخ را هدف حمله پهپادی و موشکی قرار می‌دهند.
هفته گذشته یک پایگاه نظامی آمریکا در اردن هدف حمله پهپادی قرار گرفت که باعث کشته‌شدن سه نظامی آمریکایی شد. جو بایدن پس از آن گفت این حمله‌ها بی‌پاسخ نخواهند ماند و حملات ارتش آمریکا از جمعه و پس از گذشت پنج روز شروع شد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، گفت حملات این‌چنینی فعلا متوقف نمی‌شوند، هرچند آمریکا قصد تنش‌زایی ندارد.
فرهاد علاء‌الدین، مشاور امور خارجه نخست‌وزیر عراق نیز گفت دولت عراق گروه‌های نظامی را متقاعد کرده که واکنش نشان ندهند. بااین‌حال، روز گذشته نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا در سوریه اعلام کردند در حمله پهپادی به منطقه دیرالزور شش نفر از اعضایشان کشته شده‌اند.
المسیره، شبکه تلویزیونی حوثی‌های یمن نیز روز گذشته گزارش داد هواپیماهای آمریکایی ۱۵ حمله شبانه در مناطقی در غرب یمن انجام داده‌اند. سرفرماندهی مرکزی ارتش آمریکا در منطقه گفت موشک‌هایی را که حوثی‌ها آماده شلیک به کشتی‌ها در دریای سرخ می‌کردند، هدف قرار داده است.
موضوع غزه هم در دستور کار گفت‌وگوهای بلینکن قرار دارد؛ ازجمله افزایش کمک‌رسانی به این باریکه، آتش‌بس و آزاد‌شدن یا مبادله گروگان‌های اسرائیلی.
بلینکن پیش از این سفر و در پی هشدارهای مکرر گروه‌های امدادی درباره پیامدهای ویرانگر جنگ که به ماه پنجم خود نزدیک می‌شود، بر لزوم «پاسخ فوری به نیازهای بشردوستانه در غزه» تأکید کرد. بلینکن پیش از عزیمت به منطقه گفت بحران انسانی ازجمله موضوعاتی خواهد بود که روی آن تمرکز خواهد کرد. وزیر خارجه آمریکا همچنین در تماس تلفنی با شاهزاده فیصل بن‌فرحان، همتای سعودی خود، گفت رسیدگی فوری به نیازهای بشردوستانه در غزه و دستیابی به ثبات در خاورمیانه، اولویت‌های مشترکی است که آمریکا و سعودی دنبال می‌کنند. پیش‌بینی شده که بلینکن در سفر منطقه‌ای خود، درباره پیشنهاد آتش‌بس که در نشست ماه گذشته مقامات ارشد آمریکایی، اسرائیلی، مصری و قطری در پاریس ارائه شد، مذاکره کند.
ضرباهنگ اقدامات دیپلماتیک با تشدید حملات در عراق و سوریه در همبستگی با حماس که واکنش متقابل ایالات متحده را به دنبال داشته، افزایش یافته است. به گفته یک منبع حماس، پیشنهاد آتش‌بس جدید، توقف اولیه جنگ را برای یک دوره شش‌هفته‌ای اعلام می‌کند که آزادی گروگان‌های نزد حماس در ازای آزادی اسرای فلسطینی را به دنبال خواهد داشت. در عین حال، حماس تأکید کرده که هنوز توافقی حاصل نشده و برخی از مقامات اسرائیلی نیز مخالفت خود را با هرگونه امتیازدهی اعلام کرده‌اند.
این در حالی است که رفح که سازمان ملل متحد با توجه به تشدید «وخامت» اوضاع آن ابراز نگرانی عمیق کرد، اکنون بیش از نیمی از جمعیت ۲.۴ میلیون نفری غزه را پس از آوارگی در نتیجه عملیات نظامی اسرائیل، در خود جای داده است. از سویی ارتش اسرائیل آخر هفته گذشته با پیشروی در راستای جنوب به سمت این شهر مرزی، نسبت به ورود نیروهای زمینی اسرائیل به رفح هشدار داد.
منابع «العربیه» بامداد روز گذشته از شنیده‌شدن صدای گلوله‌باران در مناطق شرق رفح و خان‌یونس، کلان‌شهر غزه خبر دادند. اسرائیل مدعی است اعضای حماس در خان‌یونس حمله هفتم اکتبر را تدارک دیده‌اند و مقامات ارشد حماس در این شهر مخفی شده‌اند. ارتش اسرائیل اعلام کرد نیروهایش به «حملات هوایی هدفمند» در مرکز و شمال غزه ادامه می‌دهند.
جیک سالیوان در همین ارتباط به سی‌بی‌اس گفت نیازهای مردم فلسطین در کانون توجه بلینکن قرار دارد. سالیوان گفت ایالات متحده بر این باور است که تضمین توافق برای آزادی گروگان‌هایی که حماس در حمله خود اسیر کرد، ازجمله گروگان‌های آمریکایی و یک وقفه بشردوستانه همراه با آن، حیاتی است. او گفت: «این به نفع امنیت ملی ایالات متحده است. ما بی‌وقفه بر آن تأکید خواهیم کرد؛ بنابراین این یک اولویت اساسی برای ما‌ست».
پیش‌تر بلینکن در دیدار با سیگرید کاگ، هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل برای کمک‌های بشردوستانه و بازسازی غزه، بر نقش سازمان ملل متحد برای کمک به فلسطینی‌ها در غزه تأکید داشت. او گفت: «ما در وهله اول با سیگرید، با اسرائیل، مصر و دیگر طرف‌های ذی‌ربط همکاری نزدیکی خواهیم داشت تا کمک‌ها را به حداکثر برسانیم، اما نه‌تنها برای ورود به غزه، بلکه برای افرادی که در غزه به آن نیاز دارند، ازجمله در شمال و از این جهت سازمان ملل متحد یک شریک اساسی و حیاتی باقی خواهد می‌ماند».
بلینکن پس از گفت‌وگویش با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در ماه ژانویه گفته بود سعودی‌ها همچنان با «علاقه آشکار» به دنبال عادی‌سازی روابط با اسرائیل هستند. آخرین سفر بلینکن به خاورمیانه در حالی انجام می‌شود که ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل، به وال‌استریت ژورنال گفت آمریکا به‌عنوان متحد کلیدی اسرائیل، حمایت کافی از خود نشان نداده است. او در مقاله‌ای نوشت: جو بایدن (رئیس‌جمهوری آمریکا) به‌جای حمایت کامل از ما، مشغول کمک‌های بشردوستانه و رساندن سوخت (به غزه) است که به دست حماس می‌رسد. سخنان تند او پس از اعمال تحریم‌های واشنگتن علیه چهار شهرک‌نشین افراطی در بحبوحه خشونت‌ها علیه غیرنظامیان فلسطینی در کرانه باختری انجام شد. نتانیاهو علاوه بر اختلافات درون کابینه خود، با خشم عمومی درباره سرنوشت اسرای باقی‌مانده نیز مواجه است.
در آستانه سفر بلینکن به منطقه، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در جلسه هفتگی کابینه خود گفت نابودی حماس هدف اساسی اوست. به گفته نتانیاهو، تحقق این هدف منوط به سه شرط انهدام گردان‌های باقی‌مانده حماس، تداوم عملیات پاکسازی و خنثی‌سازی شبکه تونل‌های این گروه است. او در ارتباط با شرط نخست ادعا کرد از مجموع ۲۴ گردان حماس، ۱۷ گردان آن تاکنون شکست خورده است. نخست‌وزیر اسرائیل در رابطه با شرط دوم گفت عملیات پاکسازی از طریق حملات هوایی در مناطق شمالی و مرکزی غزه ادامه دارد و در نهایت خنثی‌سازی شبکه تونل‌های حماس، به گفته بنیامین نتانیاهو، به زمان بیشتری نیاز دارد.
نخست‌وزیر اسرائیل تصریح کرد تا زمان نابودی حماس، بازگشت تمامی گروگان‌ها و حصول اطمینان از اینکه غزه بار دیگر تهدیدی علیه اسرائیل نخواهد بود، جنگ ادامه خواهد داشت. بنیامین نتانیاهو در ارتباط با احتمال توافق با حماس بر سر آزادی گروگان‌های اسرائیلی گفت: «ما با هر توافقی و به هر قیمتی موافقت نخواهیم کرد». او برخی گزارش‌ها درباره موافقت اسرائیل در ارتباط با آزادی تعداد زیادی از فلسطینی‌ها را نادرست خواند.
اسرائیل به دنبال آزادی حدود ۱۱۶ گروگان زنده‌ای است که هنوز در اسارت حماس به سر می‌برند. در مقابل، حماس در پی پایان عملیات نظامی اسرائیل و همچنین آزادی هزاران زندانی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل است.
در چنین شرایطی، شبکه «فرانسه۲۴» گزارش داد اختلاف‌های داخلی در حماس بر سر آتش‌بس احتمالی افزایش یافته است. کلر پاکالین، خبرنگار این شبکه گفت حماس در حالی مشغول بررسی طرح آتش‌بس پیشنهادی است که یحیی سنوار، رهبر حماس در غزه، خواهان وقفه در جنگ است، ولی رهبران سیاسی حماس که در قطر مستقر هستند، خواهان آتش‌بس دائمی و تضمین طرح بازسازی غزه پس از پایان جنگ با اسرائیل هستند. اسرائیل هم گفت که به شرط آزادی تمام افرادی که همچنان گروگان حماس هستند، با برقراری آتش‌بس موقت موافق است. مصر و قطر همچنان امیدوارند با حمایت ایالات متحده بتوانند دو طرف را برای تن‌دادن به طرح آتش‌بس راضی کنند.
تأکید بر لزوم کمک به آنروا
از طرف دیگر، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هشدار داد قطع کمک‌های مالی بین‌المللی به آژانس امدادرسانی و کاریابی ملل متحد برای آوارگان فلسطینی، آنروا، جان صدها هزار نفر را به خطر می‌اندازد.
به گزارش رویترز، جوزپ بورل در یادداشتی نوشت: «کاهش بودجه آنروا هم نامتناسب و هم خطرناک خواهد بود». او افزود: «تخلف برخی نباید منجر به مجازات دسته‌جمعی کل افراد شود». به دنبال انتشار اخباری مبنی بر دست‌داشتن شماری از کارکنان آنروا در حمله هفتم اکتبر گروه حماس به اسرائیل، شماری از کشورها، ازجمله ایالات متحده و بریتانیا، کمک مالی به این نهاد را متوقف کرده‌اند.این نهاد وابسته به سازمان ملل متحد اعلام کرد در صورت تعلیق بودجه، احتمالا مجبور خواهد شد تا پایان ماه جاری میلادی، تمامی عملیات خود را در خاورمیانه، نه‌تنها در غزه، متوقف کند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یادداشت خود نوشته است که وجوه متوقف‌شده از سوی برخی کمک‌کنندگان بالغ بر ۴۴۰ میلیون دلار است که تقریبا نیمی از بودجه مورد انتظار آژانس در سال جاری میلادی است.
به گفته جوزپ بورل، نه کمیسیون اروپا و نه دو اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا، یعنی آلمان و فرانسه، تصمیم به تعلیق کمک‌های مالی خود به آژانس امدادرسانی و کاریابی ملل متحد برای آوارگان فلسطینی ندارند.
اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲، پس از ایالات متحده و آلمان، سومین کمک‌کننده بزرگ به این نهاد کمک‌رسان بوده که در سال ۱۹۴۹ تأسیس شده است. آنروا برای ارائه خدمات مدنی و بشردوستانه به نزدیک به شش میلیون آواره فلسطینی در نوار غزه، کرانه باختری و اردوگاه‌های دیگر در کشورهای عرب منطقه، حدود ۳۰ هزار فلسطینی را به خدمت گرفته است.
