به گزارش فرانیوز، نگاهی داریم به عناوین و گزارشات چند روزنامه صبح کشور که در ادامه می خوانید؛
روزنامه اعتماد به مبحثی با عنوان سال جنگ و جنون پرداخته و نوشته است؛
با وزش بادهای مخالف، ۲۰۲۳ سالی پر از دشواری برای جهانیان بود. در حالی که جنگ‌های جدید فوران می‌کردند، نبردهای پیشین ادامه یافتند. رقابت‌های ژئوپلیتیکی شدت گرفت، تا جایی که دیدار سران کشورهای رقیب به اخبار صفحه اول روزنامه‌ها تبدیل شد. در مجموع، خبرهای خوب کم بود. بنابراین در اینجا ۱۰ رویداد برتر جهانی سال ۲۰۲۳ را مرور می‌کنیم.
هند از چین پیشی گرفت
حداقل طی قرن گذشته، چین بیشترین جمعیت جهان را داشت. اما در سال ۲۰۲۳ مجبور شد که این جایگاه را واگذار کند. اکنون هند با جمعیت ۱.۴۳ میلیارد نفری در صدر قرار دارد. احتمالا طی دهه‌های آینده، هند پرجمعیت‌ترین کشور باقی خواهد ماند. جمعیت چین در حال کاهش و پیر شدن است. جمعیت‌شناسان پیش‌بینی میکنند که جمعیت چین تا اواسط قرن ۱۰۰ میلیون نفر کاهش می‌یابد که به اندازه جمعیت هر یک از کشورهای جهان به جز پانزده‌تاست. در همین بازه زمانی، میانگین سنی چین از ۳۹ سالگی به ۵۱ سالگی خواهد رسید. در همین حال، جمعیت هند تا اواسط قرن نزدیک به ۱.۷ میلیارد نفر با میانگین سنی ۳۹ سالگی می‌رسد. در حالی که جمعیت یک کشور به تنهایی نمیتواند سرنوشت آن را تغییر دهد، اما فرصت‌های آن را محدود یا فعال می‌کند. کشورهایی با جمعیت جوان‌تر و روبه‌رشد نیروی کار پر جنب‌وجوش بیشتری داشته و مصرف بیشتری نیز دارند که در نتیجه، از نرخ رشد اقتصادی بالاتری برخوردار می‌شوند.
بحران قره‌باغ
منطقه قره‌باغ آذربایجان تقریبا به‌طور کامل توسط ارمنی‌تبارهایی پر شده که علاقه‌ای به اداره شدن توسط باکو ندارند. در اواخر سال ۱۹۹۱، قره‌باغ اعلام استقلال کرد و جنگ بین ارمنستان و آذربایجان آغاز شد. هنگامی که جنگ در سال ۱۹۹۴ طی آتش‌بسی با میانجیگری روسیه پایان یافت، قره‌باغ به همراه بخشی از خاک آذربایجان به استقلال رسید. به‌‌رغم حملات متناوب برون‌مرزی، آتش‌بس تا آغاز درگیری‌های گسترده سپتامبر ۲۰۲۰ ادامه یافت. پس از شش هفته، روسیه درباره آتش‌بسی جدید مذاکره کرد. این یکی باعث شد آذربایجان کنترل بخش بزرگی از قره‌باغ را در اختیار بگیرد؛ اما تنش‌ها همچنان بالا بود. در سپتامبر ۲۰۲۳، آذربایجان این‌بار با هدف بازپس‌گیری کامل قره‌باغ حمله کرد و در عرض چند روز، قلمرویی که قبلا بر آن کنترل نداشت را به دست گرفت و اعلام داشت که «ادغام مجدد» منطقه قره‌باغ را آغاز خواهد کرد. در عرض یک هفته، بیش از صدهزار ارمنی‌تبار یا تقریبا ۸۵ درصد جمعیت قره‌باغ به ارمنستان گریختند. این مهاجرت اعتراضاتی را در ارمنستان به دلیل ناکامی دولت این کشور برانگیخت و این پرسش را مطرح کرد که چرا روسیه منفعل بوده است.
سودان در جنگ داخلی سوخت
سال ۲۰۲۳ مردم سودان خود را درگیر جنگی داخلی یافتند. این درگیری ریشه در اعتراضاتی داشت که ارتش سودان را در آوریل ۲۰۱۹ به سرنگونی عمر البشیر، دیکتاتور دیرینه این کشور سوق داد. اما در اکتبر ۲۰۲۱، عبدالفتاح البرهان، رییس نیروهای مسلح سودان و محمد حمدان «حمیدتی»، رییس نیروهای پشتیبانی سریع (آراِس‌اِف) کودتای دیگری را رقم زدند. در دسامبر ۲۰۲۲، این دو مرد تسلیم فشارها شدند و توافق کردند که دوره انتقالی دو سالهای به حکومت غیرنظامی را رهبری کنند. این توافق خواستار ادغام آراس‌اف در ارتش شد. نه آن توافق و نه ادغام مصلحتی نیروهای آنها دوام نیاورد. در ۱۵ آوریل ۲۰۲۳، نیروهای آراس‌اف به پایگاه‌های ارتش در سراسر کشور حمله کردند. تلاش‌ها برای مذاکره آتش‌بس به جایی نرسید و تا فصل پاییز، نیروهای حمیدتی بیشتر خارطوم، پایتخت سودان را تحت کنترل داشتند، در حالی که افراد البرهان توانستند بندر سودان، بندر اصلی کشور را در اختیار بگیرند.
حاشیه‌های هوش مصنوعی
هوش مصنوعی طی سال گذشته و با انتشار چت‌جی‌پی‌تی پا به عرصه عمومی گذاشت. در سال ۲۰۲۳، فناوری مبتنی بر به اصطلاح «مدل‌های زبانی بزرگ» نه تنها بهتر شد (طبق گزارش‌ها، آخرین نسخه چت‌جی‌پی‌تی ۱۰برابر پیشرفته‌تر از نسخه قبلی خود است)، بلکه دولت‌ها، شرکتها و حتی افراد عادی نیز به سرعت برای بهره‌برداری از این پتانسیل اقدام کردند. این موضوع بحث‌های داغی در مورد تاثیر هوش مصنوعی بر سرنوشت انسان برانگیخت. خوش‌بین‌ها به این نکته اشاره داشتند که چگونه هوش مصنوعی با سرعتی بی‌سابقه به پیشرفت‌های علمی در طیف وسیعی از زمینه‌ها را منجر شده و امکان طراحی سریع دارو، گشودن اسرار پزشکی و حل مسائل ریاضی به ظاهر غیرقابل حل را فراهم می‌کند. بدبین‌ها هشدار دادند که این فناوری سریع‌تر از توانایی انسان‌ها برای ارزیابی و کاهش آسیبهای احتمالی پیش میرود؛ خواه این آسیب‌ها بیکاری گسترده، تشدید نابرابری‌های اجتماعی موجود یا حتی آغاز انقراض بشریت باشد. جفری هینتون، یکی از پیشگامان هوش مصنوعی در مورد خطرات هوش مصنوعی هشدار داده و رهبران عرصه فناوری مانند ایلان ماسک و استیو وزنیاک نامه‌ای سرگشاده امضا کردند و هشدار دادند که هوش مصنوعی «خطری عمیق برای جامعه و بشریت» است.
تداوم تنش‌ها میان چین و امریکا
به نظر می‌رسید با شروع سال ۲۰۲۳، تنش‌های ایالات متحده و چین روندی کاهشی را آغاز کند. در نوامبر ۲۰۲۲، جو بایدن و شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین در حاشیه اجلاس سران گروه ۲۰ در بالی دیداری سازنده داشتند. قرار بود آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در ماه فوریه به پکن سفر کند تا درباره ایجاد «نرده‌های محافظ» در رقابت ژئوپلیتیکی فزاینده دو کشور گفت‌وگو داشته باشد. اما بالون جاسوسی چینی بر فراز ایالات متحده ظاهر شد. این بالون به مدت یک هفته سراسر کشور را پیمود تا اینکه توسط اف-۲۲ رپتور نیروی هوایی ایالات متحده در سواحل کارولینای جنوبی ساقط شد. پکن اصرار داشت که بالون هنگام نظارت بر آب‌وهوا از مسیر منحرف شده، توضیحی که ایالات متحده را قانع نکرد. این حادثه باعث شعله‌ور شدن احساسات سیاسی در ایالات متحده شد و بلینکن را بر آن داشت تا سفر خود به پکن را به تعویق بیندازد. اما مساله نگران‌کننده‌تر این بود که پس از سرنگونی بالون، مقامات چینی از پاسخ به تماس لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده خودداری کردند که نشانه‌ای از فقدان کانال ارتباطی مستقر بین دو ابرقدرت بود. سرانجام بلینکن در ماه ژوئن برای آنچه مقامات وزارت امور خارجه مذاکرات «سازنده» نامیدند، به پکن سفر کرد. این گفت‌وگوها واشنگتن را از اعمال محدودیت‌های اضافی بر تجارت با چین یا متقاعد کردن پکن برای کاهش آزار تایوان، فیلیپین یا نیروهای نظامی ایالات متحده در آسیا بازنداشت. هرچند در سال ۲۰۲۳ بسیاری از ناظران دیدار تاریخی «شی» و «بایدن» را هم تاریخی خواندند و هم سازنده.
بهای سنگین ضد حمله اوکراین
در اوایل سال ۲۰۲۳، امیدها به ضدحمله اوکراین که میتوانست کنترل روسیه بر شرق اوکراین و احتمالا کریمه را در هم بشکند، ناامید شد. ضدحمله مورد انتظار در اوایل ژوئن آغاز شد و به‌‌رغم تحمیل خسارات گسترده به سربازان روسی، واقعیت ژئوپلیتیک را تغییر نداد. ارتش روسیه از زمستان و بهار برای ضد حمله تدارک خط دفاعی مهیبی‌دیده بود؛ به گونه‌ای که در اوایل نوامبر، ژنرال ارشد اوکراین با توصیف جنگ به یک «بن‌بست»، اعتراف کرد که «به احتمال زیاد هیچ پیشرفت عمیق و معناداری به دست نخواهد آمد». روسیه توانست در سال ۲۰۲۳، بیش از اوکراین قلمرو به دست بیاورد. با توجه به اقتصاد و جمعیت بسیار بزرگ‌تر روسیه، موضوع گفت‌وگوهای دیپلماتیک از «پیروزی کی‌یف» سریعا به «تاب‌آوری اوکراین» در جنگی فرسایشی گرایید. با وجود متحمل شدن خسارات وحشتناک، تعداد سربازان روسیه در پاییز ۲۰۲۳ دوبرابر شده است. در همین حال، مخالفت قانونگذاران جمهوری‌خواه از ارسال کمک‌های نظامی بیشتر به کی‌یف به گمانه‌زنی‌ها درباره تردید غرب دامن زد.
«گنبد آهنین» درهم شکست!
تا اواخر سپتامبر ۲۰۲۳، وضعیت خاورمیانه امیدوارکننده به نظر می‌رسید. آتش‌بسی بین عربستان و انصارالله در جنگ تلخ یمن برقرار شد. این روندها، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید را بر آن داشت تا اعلام کند: «منطقه خاورمیانه امروز ساکت‌تر از دو دهه اخیر است.» اما تنها هشت روز بعد با حمله غافلگیرکننده ۷ اکتبر حماس به سرزمین‌های اشغالی همه چیز تغییر کرد. اسراییل با ادعای حذف حماس شمال و سپس جنوب غزه را هدف قرار داد. مذاکراتی در پایان نوامبر آتش‌بسی یک هفته‌ای و آزادی تقریبا ۱۰۰ اسیر را تضمین کرد؛ اما به زودی، نبرد با حرکت نیروهای اسراییلی به سمت جنوب غزه دوباره به حالت قبل برگشت. افزایش تلفات غیرنظامیان فلسطینی که بیشتر آنها زن و کودک هستند، به اعتراضات جهانی مبنی بر ارتکاب جنایات جنگی توسط اسراییل دامن زد. جو بایدن صریحا از به اصطلاح حق اسراییل برای انتقام و دفاع از خود حمایت کرد و در اوایل درگیری، با سفر به سرزمین‌های اشغالی حمایت خود را نشان داد. اما در اوایل دسامبر، مقامات امریکایی علنا از اسراییل خواستند که بین محافظت از غیرنظامیان یا خطر تحمل «شکستی استراتژیک»، یکی را انتخاب کند. نگرانی‌های اولیه مبنی بر اینکه درگیری با غزه ممکن است منجر به جنگی گسترده در خاورمیانه شود تا پایان سال کاهش یافت، اما برطرف نشد.
روزنامه کیهان در مطلبی با عنوان عبور ناو جنگی ارتش جمهوری اسلامی ایران از تنگه باب‌المندب ساعتی پس از تهدید انگلیس نوشت:
ناوگروه‌های ارتش از اوایل سال ۸۸ تاکنون مأموریت خود را در آبهای آزاد برای تأمین امنیت خطوط کشتی‌رانی و مقابله با دزدان دریایی و مأموریت‌های دیگر آغاز کرده‌اند. از سوی دیگر اخیرا و بعد از افزایش تنش در جریان جنگ غزه، تحولات در منطقه خلیج عدن و تنگه باب المندب روند شتابانی به خود گرفته است.
در همین روند جنبش انصارالله یمن چندی پیش اعلام کرد به کشتی‌های اسرائیلی و یا هر کشتی خارجی به مقصد اسرائیل اجازه عبور از تنگه باب المندب را نخواهد داد.
پس از این موضع‌گیری انصارالله و هدف قرار گرفتن چند کشتی خارجی و اسرائیلی در این منطقه، آمریکا سعی کرد با اعزام ناوهای رزمی و همچنین تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی از منافع اسرائیل در منطقه پشتیبانی کند که با مخالفت برخی کشورها مانند فرانسه و ایتالیا تشکیل این ائتلاف شکست خورد.
ناوشکن البرز در سال ۱۳۹۸ پس از تعمیرات اساسی و نصب سیستم‌های جدید و فناوری‌های جدید نظامی مجدداً به ناوگان جنوب نیروی دریایی ارتش ملحق شد.
به گزارش تسنیم، این ناوشکن در سال ۵۱ به ناوگان نیروی دریایی در بندرعباس ملحق شد، این شناور با یک‌هزار و ۵۵۰ تن وزن، افزون بر ۳۶ گره دریایی سرعت دارد. این شناور با عمری بیش از ۴۸ سال با صرف ۴۵ هزار و ۲۵۰ نفرساعت‌کار مفید تعمیر و نوسازی شده است.
روزنامه جوان در حالی که از حوثی‌ها با عنوان یمن نام برده، در مطلبی با عنوان عزم رزم دریایی صنعا، تردید در واشینگتن نوشت؛
انگلیس، امریکا و فرانسه یک‌شنبه شب از مجاری رسمی و غیررسمی گفتند که برای اقدام نظامی علیه یمن آماده شده‌اند ولی ساعاتی بعد گزارش‌هایی درباره تردید کاخ سفید برای انجام عملیات نظامی منتشر شد. در حالی که دیروز ناوشکن ایرانی البرز از تنگه باب‌المندب عبور کرد و وارد دریای سرخ شد، یمنی‌ها در واکنش به شهادت ۱۰ سرباز نیروی دریایی خود هشدار داده‌اند که پایگاه‌های امریکایی هدف نیروهای مسلح ما خواهد بود. گرنت شارپ، وزیر دفاع بریتانیا شنبه شب اعلام کرد که نیروهای نظامی این کشور آماده هستند علیه انصارالله دست به اقدام مستقیم بزنند. وی در یادداشتی در نشریه تلگراف نوشت که وضعیت در منطقه بسیار جدی است و تأکید کرد که دولت بریتانیا متعهد است با کسانی که او از لفظ «بازیگران بد منطقه» برایشان استفاده کرد، مقابله کند. این تهدید لندن در اولین روز مقابله دریایی امریکا با یمنی‌ها در دریای سرخ اتفاق افتاد؛ جایی که نیروهای امریکا به قایق‌های نیروی دریایی یمن حمله کرده و ۱۰ نفر از آنها را شهید کردند. «تایمز» انگلیس نوشت که ارتش بریتانیا در حال آماده شدن برای راه‌اندازی موجی از حملات هوایی علیه حوثی‌های مورد حمایت ایران است که هرج و مرج در دریای سرخ ایجاد میکنند. «تایمز» نوشته که حمله به مواضع نیروهای یمنی در دریای سرخ که علاوه بر امریکا، نیروهای بریتانیایی و احتمالاً نیروهای یک کشور اروپایی دیگر نیز به آن ملحق خواهند شد، چشم‌انداز تشدید چشمگیر تنش‌ها در منطقه را مطرح می‌کند. همزمان نیویورک‌تایمز از برنامه‌ریزی پنتاگون برای انجام حملات به پایگاه‌های انصارالله در داخل خاک یمن خبر داد و منابع خبری از جمله بلومبرگ هم نوشتند که دولت فرانسه هم به ائتلافی برای اقدام نظامی امریکا و بریتانیا علیه یمن پیوسته است. این تحولات، روز یک شنبه در شرایطی اتفاق افتاد که انصارالله گزارش‌های غیررسمی درباره شهید شدن ۱۰ نفر از نیروهایش را تأیید و تصاویر شش تن از آنها را منتشر کرد. رویارویی روز یک‌شنبه نیروی دریایی یمن با امریکایی‌ها، اولین رویارویی مستقیم دو طرف به حساب می‌آید و سرتیپ یحیی سریع، سخنگوی نیروهای مسلح یمن در واکنش به آن، هشدار داده که واشینگتن باید تبعات جنایت خود را بپذیرد. او هشدار داده «تحرکات دشمن امریکایی، مانع از آن نخواهد شد که یمن به وظیفه خود در حمایت از فلسطین عمل نکند» و تهدید کرده که جنگی بی‌سابقه با دشمن صهیونیستی- امریکایی رخ خواهد داد و پایگاه‌های امریکایی هدف نیروهای مسلح ما خواهد بود. یحیی سریع گفته است انصارالله یمن در صورت اقدام امریکا و متحدان غربی آماده حمله موشکی به پایگاه‌های امریکا در غرب آسیا است.
پارادوکس واشینگتن
در شرایطی که تنش‌ها در دریای سرخ بعد از حمله نیروهای امریکایی به قایق‌های یمنی تشدید شده و احتمال یک رویارویی گسترده‌تر در دریای سرخ وجود دارد، منابع امریکایی دیروز فاش کردند که دولت بایدن آماده رودررو شدن با انصارالله نیست. روزنامه نیویورک‌تایمز از وجود یک اختلاف‌نظر میان نظامیان امریکایی با دولت بایدن خبر داده است. گفته میشود نظامیان به تنش‌ها در دریای سرخ از نقطه‌نظر بازدارندگی نگاه میکنند. دریاسالار «کوین دونگان» فرمانده بازنشسته ناوگان پنجم ایالات متحده به روزنامه نیویورک‌تایمز گفته اگر امریکا به تهدیدی که ارتش یمن «علیه کشتی‌ها و پرسنل نظامی ایالات متحده ایجاد می‌کند پاسخ ندهد، موجب حملات بیشتری میشود» و این در حالی است که دولت بایدن در سال انتخابات، درباره ورود به رویارویی در دریای سرخ نگرانی‌های خاص خود را دارد. نیویورک‌تایمز نوشته که درگیری در دریای سرخ «در برهه‌ای اتفاق افتاده که کاخ سفید در حال بررسی حمله مستقیم به نیروهای نیابتی ایران در خاورمیانه است… این اولین بار است که نیروهای امریکایی وارد یک آتش‌سوزی مرگبار با حوثی‌ها می‌شوند.» نیویورک‌تایمز معتقد است که تقابل نظامی مستقیم امریکا با یمن، دولت بایدن را با «یک انتخاب دشوار» مواجه کرده و «دولت باید تصمیم بگیرد که به سایت‌های موشکی و پهپادی حوثی‌ها در یمن حمله کنند یا منتظر بمانند که آیا حوثی‌ها عقب‌نشینی میکنند یا خیر.»
در شرایطی که مشخص نیست تصمیم کاخ سفید درباره رویارویی با یمنی‌ها چه خواهد بود، روز گذشته یک هیئت یمنی در تهران با مقام‌های ایرانی دیدار کرد. منابع ایرانی جزئیات زیادی درباره سفر هیئت یمنی منتشر نکرده و به گفتن این بسنده کرده‌اند که محمد عبدالسلام، سخنگوی انصارالله به عنوان رئیس هیئت مذاکره‌کننده با علی‌اکبر احمدیان، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و مسائل مورد علاقه دو طرف و موضوعات امنیت منطقه‌ای مورد بحث و مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، بعید است سفر این هیئت با تحولات در دریای سرخ بی‌ربط باشد، به خصوص که همزمان با آن و افزایش تنش‌ها، دیروز ناوشکن البرز مربوط به ارتش ایران هم از تنگه باب‌المندب عبور کرد و وارد دریای سرخ شد. با وجود اقدام محدود علیه یمن، بعید است امریکا به دنبال رویارویی گسترده در دریای سرخ باشد. به خصوص که این رویارویی هزینه‌های زیادی برای امریکا خواهد داشت و میتواند بر اقتصاد جهانی اثر بگذارد. با وجود حمله امریکا به قایق‌های یمن که منجر به شهادت ۱۰ نیروی یمنی شد، صنعا در میدان رویارویی با واشینگتن، آزادی عمل بیشتری دارد. حدود ۱۲ درصد از نفت دریا و ۸ درصد گاز طبیعی مایع جهان از تنگه باب‌المندب عبور می‌کند که بیشتر به سمت اروپا میرود و چنین وضعی به تعبیر صنم وکیل، معاون رئیس برنامه خاورمیانه شمال آفریقا در چتم‌هاوس انصارالله یمن را در «یک نقطه خفقان ژئوپلیتیکی بحرانی قرار داده است.» الئونورا اردمانی، پژوهشگر ارشد مؤسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا به الجزیره می‌گوید: «آنها (یمنی‌ها) اهداف مشترکی با تهران دارند، اما ما نباید اهرم ایران بر حوثی‌ها را دست بالا بگیریم… آنها دستور کار خود را دارند.»
سرمقاله روزنامه شرق با قلم کوروش احمدی، دیپلمات پیشین به‌موضوع قطعیت حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی و تنب پرداخته و نوشته است؛
در یکی دو هفته اخیر و بعد از آنکه روسیه برای دومین بار با موضع امارات درباره سه جزیره ایرانی همراهی کرد بحث هایی در رسانه های حقیقی و مجازی درباره این موضوع و ماهیت دعاوی امارات انجام شد. از آنجا که در این بحثها سؤالات و ابهاماتی از جمله درباره مفاد یادداشت تفاهم درباره جزیره ابوموسی و نحوه پرداختن به حاکمیت ایران بر این جزیره در این یادداشت تفاهم مطرح بوده است در اینجا به طور خیلی فشرده توضیحاتی در این زمینه ارائه میشود
۱- یادداشت تفاهم کارکرد ویژه ای را که ناشی از منافع سیاسی راهبردی انگلیس و ایران در آن مقطع زمانی خاص بود دنبال می کرد؛ در حالی که تردیدی درباره حاکمیت حقوقی و تاریخی ایران بر سه جزیره نبود و نیست این یادداشت تفاهم ترتیباتی را مقرر کرد که به طرفهای اصلی یعنی ایران و انگلیس اجازه پیگیری اهداف استراتژیک خود را میداد. در آن مقطع زمانی ترتیبات امنیتی جدید برای منطقه حیاتی خلیج فارس بعد از خروج انگلیس در رأس اولویتهای ایران و انگلیس قرار داشت به ویژه آنکه آمریکا به خاطر جنگ ویتنام و جنگ اعراب و اسرائیل نمی توانست جانشین انگلیس در خلیج فارس شود و حضور و حقوق پایگاهی به دست آورد در نتیجه انگلیس پذیرفت که از ادعای کذب ۶۸ ساله خود مبنی بر تعلق سه جزیره به شیوخ شارجه و رأس الخیمه عدول کرده و در موضع میانجی بین ایران و این شیوخ قرار گیرد ایران نیز که اولویت اولش اعمال هژمونی خود بر منطقه بود تفاهم و مصالحه با طیفهای میانه رو جهان عرب و جلوگیری از وحدت آنها با چپگرایان عرب و پان عربیست ها را در دستور کار داشت یادداشت تفاهم در چنین زمینه ای بین ایران و شیخ شارجه شکل گرفت؛ در حالی که شیخ رأس الخیمه که در ارتباط با همه امور مواضع رادیکال داشت و به ناپلئون خلیج فارس مشهور بود با نظرات افراطیون عرب مانند عراق و لیبی و یمن جنوبی همراه شد.
۲ – در چنین شرایطی امکان پرداختن صریح و روشن به حاکمیت ایران بر ابوموسی در یادداشت تفاهم وجود نداشت چراکه در غیر این صورت مانند مورد دو جزیره تنب اصولا هرگونه تفاهمی منتفی میشد؛ بنابراین در این سند به یک حد وسط که برخی آن را راه حل نصفه و نیمه نامیده اند بسنده شد. با این حال اگرچه در یادداشت تفاهم به صراحت بر حاکمیت ایران اشاره نشده؛ اما این سند و ضمایم و دیگر حواشی آن به طور ضمنی بر حاکمیت ایران بر ابوموسی صحه گذاشته است؛ به طوری که هیچ مرجع حقوقی معتبری نمیتواند بر مبنای مفاد این سند و ضمایم آن درکی غیر از تثبیت حاکمیت ایران بر ابوموسی داشته باشد.
اهم مستندات مربوطه به شرح زیر است:
الف در بند ۱ و ۲ یادداشت تفاهم از استقرار نیروهای نظامی ایران در جزیره و برافراشته شدن پرچم ایران در منطقه نظامی سخن رفته است. در بند ۲ اجازه داده شده که یک مرکز پلیس با پرچم شارجه بر فراز آن وجود داشته باشد. روشن است که نیروی نظامی تداعی کننده حاکمیت است و نیروی پلیس تداعی کننده مسئولیتهای اداری انتظامی ب در بند ۳ مقرر شده که عرض دریای سرزمینی ۱۲ مایل دریایی باشد؛ در حالی که در آن زمان عرض آبهای سرزمینی شیخ نشین ها مطابق رویه مورد قبول انگلیس سه مایل دریایی بود. در این بند قانون مناطق دریایی ایران مصوب ۱۳۳۸ که در آن عرض دریایی سرزمینی ۱۲ مایل مقرر شده مبنای کار قرار گرفت به دیگر سخن یادداشت در این زمینه مطابق قانون ایران تنظیم شده که حاکی از تبعیت یادداشت از قوانین ایران و دال بر حاکمیت ایران بر جزیره است.
ج ایران در پی دریافت نسخه نهایی پیش نویس یادداشت تفاهم نامه ای به تاریخ ۲۵ نوامبر ۱۹۷۱ با امضای مرحوم خلعتبری وزیر خارجه وقت به وزیر خارجه انگلیس که شارجه را تحت الحمایه داشت نوشت و در آن تصریح کرد که دولت ایران با این درک ترتیبات پیشنهادی برای ابوموسی را می پذیرد که هیچ چیزی در این ترتیبات نباید آزادی عمل ایران برای اتخاذ همه تدابیر لازم مطابق تشخیص خود در جزیره ابوموسی برای حفظ امنیت جزیره و نیروهای ایرانی را محدود کند وزیر خارجه انگلیس در روز بعد ضمن اعلام اینکه به درک دولت ایران که مبنای پذیرش ترتیبات مربوط به جزیر ابوموسی است توجه دارد اضافه کرد که «حاکم شارجه را از درک ایران از این سند مطلع کرده است. درک و فهم ایران از یادداشت تفاهم مطلقا هیچ چیز از اعلام حاکمیت ایران بر جزیره ابوموسی تمام جزیره کم ندارد. این مهم نیز که نه دولت انگلیس و نه شیخ شارجه هیچ ملاحظه یا مخالفتی با درک ایران از یادداشت تفاهم ابراز نکردند گویای موافقت آنها با این چنین درکی از یادداشت تفاهم بود. این نامه مهم ایران یکی از ضمایم یادداشت تفاهم است.
د- مقامات وقت ایران نیز بعد از اعلام توافق درباره یادداشت تفاهم حاکمیت ایران بر کل جزیره ابوموسی را قطعی و خدشه ناپذیر اعلام کردند.
نخست وزیر وقت در جریان ارائه گزارش به مجلس در ۹ آذر ۱۳۵۱ تأکید کرد که دولت شاهنشاهی ایران به هیچ وجه من الوجوه از حق سلطه و حاکمیت مسلم خود بر سراسر جزیره ابوموسی صرف نظر نکرده و نخواهد کرد؛ بنابراین حضور مأموران محلی در قسمتی از جزیره ابوموسی نباید به هیچ عنوان منافی یا متناقض با این سیاست اعلام شده تعبیر و تلقی شود مجلس نیز در همان روز در تصمیمی قانونی سخنان نخست وزیر را تصویب کرد. شاه نیز در مصاحبه ای در ۲۹ ژانویه ۱۹۷۲ تأکید کرد که «موضع ما این است که تمام جزیره ابوموسی متعلق به ایران است. این مواضع مقامات وقت ایران با هیچ واکنشی از سوی طرف مقابل مواجه نشد.
ه- در جریان مذاکرات دوساله منتهی به یادداشت تفاهم مذاکره کنندگان ایرانی تمام پیشنهادهای طرف مقابل را که ممکن بود تأثیر سوء بر حاکمیت بلامنازع ایران بر ابوموسی داشته باشد، رد کردند. این پشنهادها شامل غیر نظامی کردن دائمی جزایر تقسیم برابر جزایر بین ایران و شیوخ اجاره بلندمدت جزایر به ایران و استقرار یک پادگان ایرانی عربی در جزایر بود. عدنان پاشاچی که در دهه ۱۹۶۰ وزیر خارجه عراق بود و در آن زمان نماینده امارات بود در نشست ۹ دسامبر ۱۹۷۱ شورای امنیت نیز از تأکید ایران بر حاکمیت خود بر سه جزیره و رد هر پیشنهادی که میتوانست با حاکمیت ایران مغایرت داشته باشد سخن گفت. سخنان کالین کرو نماینده انگلیس در آن نشست نیز به نحوی بارز نشان دهنده عدول انگلیس از ادعای ۶۸ ساله مبنی بر تعلق جزایر به شیوخ عرب و اذعان ضمنی به حاکمیت ایران بود.
روزنامه مردم سالاری در مطلبی با عنوان رمز هکهای زنجیره‌ای نوشت:
عابدی فاصله هک شدن نهادها و شرکتهای مختلف در ایران کم شده است تابستان امسال شرکت تپسی هک شد سپس حمله سایبری به پمپ بنزینها و حالا هک شدن «اسنپ فود و در معرض خطر قرار گرفتن اطلاعات کاربران خبرساز شده است. هکهای پیاپی در این زمینه موجی از نگرانی را بین مردم ایجاد کرده که بخش زیادی از آنها کاربر این کسب و کارهای اینترنتی هستند و افشای اطلاعات آنها به لحاظ امنیتی نیز میتواند دردسرساز باشد هک شدن اسنپ فود موجی از واکنشها را میان همه اقشار، از مسئولان تا کاربران عادی به همراه داشت.
مهاجرت نخبگان امنیت شبکه
وزیر ارتباطات دولت ابراهیم رئیسی در جمع خبرنگاران در این باره گفت: «دوستان در حال بررسی هستند همچنین لایحه حفاظت از داده به کمیسیون قضایی ارسال شده تا به صورت نظام مند امنیت کاربران حفظ شود.»
همچنین بعد از بیانیه اسنپ فود مبنی بر پذیرش این اتفاق پلیس فتا نیز با انتشار بیانیه ای اعلام کرد تیمی از افراد متخصص از پلیس فتا در این شرکت مستقر شده تا در راستای رفع این بحران اقدام کنند. اما سوال اصلی اینجاست که سازمان پدافند غیر عامل در کجای این اتفاق قرار دارد؟
در سالهای اخیر مهاجرت فارغ التحصیل های رشته کامپیوتر و امنیت شبکه، نسبت به قبل افزایش چشمگیری داشته است. این موضوع نشان میدهد، مهاجرت اتفاقاً آسیب زیادی در این زمینه به کشور وارد کرده است چون افراد نخبه دیگر در کشور نیستند و در حال حاضر صرفا افرادی در رأس کار هستند که سابقه نهایت ۵ ساله در زمینه امنیت شبکه دارند. افرادی که در ایران و در زمینه امنیت شبکه حضور دارند هم با شرکتهای ایرانی کار نمی کنند چون حقوق بالایی به آنها داده نمیشود و ترجیح می دهند در ایران کار نکنند و حقوق دلاری از شرکتهای اروپایی و آمریکایی بگیرند. نکته مهم این است که حالا با تضعیف امنیت شبکه بسیاری از هکرها این تصور را دارند که طعمه مناسبی پیدا کرده اند و کارشان برای هک کردن آسان تر از قبل است.
مسئله اصلی ما در کشور در حوزه امنیت این است که طرح جامع امنیتی در زمینه امنیت شبکه نداریم در شرکتها مجموعه ای از ابلاغیه ها و چک لیستهای تدوین شده توسط سازمان پدافند غیر عامل وجود دارد اما برنامه جامع توسعه امنیت شبکه آنطور که باید وجود ندارد سایبر سکیوریتی مستر پلن موضوعی است که باید هر شرکت و ارگانی به آن توجه ویژه داشته باشد. در واقع کاری که در حوزه امنیت باید انجام شود باید سازمان داشته و نظام مند باشد. در حوزه سایبری در جنگ رودررو هستیم به همین دلیل است که این موضوعات را باید خیلی جدی گرفت.
استفاده گسترده از فیلتر شکن ها
بعد از فیلتر شدن اینستاگرام و پیش تر تلگرام استفاده از فیلتر شکنها نزد کاربران ایرانی افزایش چشمگیری داشت. با توجه به میزان تورم و درآمد پایین مردم فیلتر شکن های ناامن در قالب بدافزار در اینترنت پخش شد که همین موضوع امنیت مجازی هر کاربری را به خطر انداخته است. اما فیلتر شکن ها تا چه حد میتوانند برای شرکتها دردسرساز باشند؟
فیلتر شکنها بیشتر برای کاربران به صورت انفرادی خطرساز است و شرکتهای بزرگ را آنطور که باید با آسیب مواجه نمی سازد «استفاده از فیلترشکن میتواند آسیبهای مجازی به شخص وارد کند اما سیستم امنیتی یک نهاد یا شرکت بزرگ را به خطر نمی اندازد دیتای تجمیعی یک سازمان در ابعاد اسنپ فود که لو میرود ارتباطی به فیلتر شکن ندارد.
این گروه هکری عنوان کرده در قالب دریافت ۳۰ هزار دلار تمام اطلاعات هک شده را میفروشد. در واقع امنیت بیش از ۲۰ میلیون کاربر در خطر است. هر چند شرکت اسنپ فود بیانیه ای منتشر کرده که در راستای رفع این بحران قدم بر می دارد اما واکنش صحیح چه میتواند باشد؟
صداقت مهمترین موضوعی است که شرکت باید در گام نخست رعایت کند: «صداقت مهمترین مسئله ای است که هر شرکتی می تواند نسبت به هک شدن سایت اش داشته باشد.
اصولاً شرکت های هک شده با افراد هک کننده در پشت پرده مذاکره میکنند تا اطلاعات کاربرانشان منتشر نشود و از داده ها حفاظت کنند چنین مذاکراتی ساده نیست پروتکلی دارد و باید اطمینان حاصل کرد که طرف مقابل زیر حرفش نزند. اما نکته مهم این است که افراد هکر قصد دارند ضعف سیستم در زمینه سایبری و امنیت شبکه در ایران را رسانه ای کنند. با توجه به افزایش هک شرکتهای ایرانی و نهادهای مختلف موضوع نگران کننده این است که گروههای هکری خارجی و داخلی به این اطمینان رسیده اند که امنیت شبکه در ایران آنطور که باید قدرتمند نیست. به همین دلیل دولت باید هرچه زودتر برای این موضوع راهکاری بیاندیشد؛ چون در کنار لورفتن اطلاعات کاربران میتواند به لحاظ امنیتی برای کشور مشکل ساز باشد.
ضعف حکمرانی در حفاظت از امنیت شبکه حوادث سایبری نظیر این که طی ماههای گذشته نیز در کشور رخ داده حکایت از آن دارد که نظام حکمرانی داده حفاظت از کاربران و امنیت سایبری در معنای کلی آن در کشور دچار ضعفهای بیشماری است.
