پیشی گرفتن مصرف بنزین از تولید، در سال ۱۴۰۲؛ کسری بنزین از کجا تامین می شود؟

حمید انزابی کارشناس حوزه نفت و انرژی – با وجود بالا رفتن میزان مصرف بنزین، تولید این محصول افزایشی نداشته ولی مسئولین مربوطه در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و وزارت نفت اکیدا این موضوع را تکذیب کرده و حتی آمارهای ادعایی مبنی بر تولید بیشتر بنزین و فرآورده های نفتی نسبت به گذشته ارائه کردند که با واقعیت موجود در تضاد است.

میزان مصرف بنزین در نوروز ۱۴۰۲ به سطح بی‌سابقه‌ای رسید.

بر اساس آمار مصرف در چند روز پایانی ۱۴۰۱ و چند روزی که از سال ۱۴۰۲ گذشته می‌توان برآورد کرد که میانگین مصرف بنزین امسال به سطحی برسد که کشور را وادار به واردات بنزین کند که با واردات گازوییل و بخش کمی بنزین از روسیه این موضوع کلید خورد و میزان مصرف سوخت کشور از میزان تولید بالاتر رفت.

 بر اساس آمار منتشر شده از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، طی ۱۰ روز پایانی اسفند و ۵ روز ابتدایی سال جدید به طور متوسط روزانه بیش از ۱۱۹ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است.

این مقدار رشد بیش از ۱۲ درصدی را نسبت به بازه زمانی مشابهی در نوروز ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

بیشترین رکورد روزانه مصرف بنزین هم در ۲۹ اسفند ۱۴۰۱ با رسیدن آن به بیش از ۱۴۴ میلیون لیتر در روز به ثبت رسیده که نسبت به اوج مصرف بنزین در نوروز گذشته (۱۳۷ میلیون لیتر در ۲۸ اسفند ۱۴۰۰) رشد بیش از ۵ درصدی را نشان می‌دهد. در هیچ روزی از تاریخ چنین میزان مصرف بنزین سابقه نداشته است.

نکته مهم دیگر در خصوص بالا رفتن مصرف بنزین در این ایام، تعطیلی بسیاری از جایگاه های عرضه CNG در سطح کشور بوده که موجبات مصرف بیشتر بنزین را فراهم آورده است.

پیشی گرفتن مصرف بنزین از تولید در سال ۱۴۰۲

از آنجایی که متوسط مصرف بنزین در سال گذشته ۱۰۶ میلیون لیتر در روز بوده است، اگر تا پایان سال ۱۴۰۲ رشد ۱۲ درصدی مصرف بنزین ادامه یابد می‌توان انتظار داشت که میانگین مصرف بنزین در سال جاری به حدود ۱۱۸ میلیون لیتر در روز برسد، نکته حائز اهمیت دیگر این است که با وجود بالا رفتن میزان مصرف بنزین، تولید این محصول افزایشی نداشته ولی مسئولین مربوطه در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و وزارت نفت اکیدا این موضوع را تکذیب کرده و حتی آمارهای ادعایی مبنی بر تولید بیشتر بنزین و فرآورده های نفتی نسبت به گذشته ارائه کردند که با واقعیت موجود در تضاد است.

این در حالی است که با وجود افتتاح فاز جدید پالایشگاه آبادان و اصلاحات ساختاری در دیگر پالایشگاه‌های کشور، میزان تولید بنزین از سوی مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش ۱۱۲ تا ۱۱۵ میلیون لیتر در روز اعلام شده است.

بنابراین به نظر برای جبران کسری بنزین کشور، دولت امسال ناگزیر به واردات روزانه ۳ تا ۶ میلیون لیتری بنزین خواهد شد که با احتساب قیمت ۶۰ سنتی این سوخت در فوب خلیج فارس می‌تواند تا روزی بیش از ۳ میلیون دلار و بیش از یک میلیارد دلار در سال برای کشور هزینه به دنبال داشته باشد.

سوال اساسی این است که کسری بنزین از کجا تامین می‌شود؟

سه منبع برای جبران کمبود بنزین

ذخایر بنزین:

اولین منبع برای جبران کسری بنزین استفاده از ذخایر این سوخت است، با این حال معلوم نیست حجم این ذخایر چقدر است و تا کجا پاسخگوی کمبود بنزین در کشور است.

عماد رفیعی، کارشناس وزارت نفت در ماه‌های اخیر در پاسخ به این سوال ایسنا که در حال حاضر حجم مخازن استراتژیک چقدر است؟ گفته بود: «اگر اجازه بدهید از پاسخ این سوال به دلیل محرمانه بودن گذر کنیم.»

با این حال او در این گفت‌وگو ابراز امیدواری کرده بود که میزان مصرف در نیمه دوم سال افت چشم‌گیری داشته باشد و نه تنها برداشت از ذخایر استراتژیک بنزین متوقف شود بلکه کشور بنزین اضافی برای پر کردن مجدد این ذخایر در دست داشته باشد. اما حالا که رشد مصرف در نیمه دوم سال هم ادامه داشته این سوال مطرح است که آیا ذخایر توان چندانی برای پر کردن فاصله تولید و مصرف بنزین دارند ؟

واردات بنزین: دومین منبع واردات است.

 واردات بنزین از اواخر سال ۹۷ متوقف شده بود.

اکنون نیز با وجود اینکه آمارها نشان از کمبود بنزین در کشور دارند مسئولین در وزارت نفت بارها اعلام کرده‌اند که هنوز ایران واردکننده بنزین نشده است.

با این حال مهرماه گذشته رئیس سازمان ملی استاندارد در گفت‌وگویی با خبرنگاران در خصوص کیفیت بنزین توزیعی در کشور اظهاراتی را بیان کرد که احتمال واردات چراغ خاموش بنزین مطرح شد.

مهدی اسلام پناه با تاکید بر اینکه طبق قانون هوای پاک وزارت نفت مکلف به رعایت استانداردهای اجباری است، گفته بود: «اخیرا محموله‌های بنزین وارداتی را به طور کامل کنترل کردیم و در مواردی که ایرادات محرز شد، اجازه ورود ندادیم.» با توجه به اینکه ایران در شرایط تحریمی به سر می‌برد بعید نیست که اگر محموله‌های بنزینی هم از کشورهایی چون عراق و امارات وارد کشور می‌شوند از سوی مسئولین پنهان شود، چراکه در صورت محرز شدن این موضوع ممکن است واردات این سوخت به در بسته تحریم‌ها بخورد.

یکی دیگر از معضلات واردات بنزین هزینه سنگین آن است، در حال حاضر قیمت هر لیتر بنزین در فوب خلیج فارس با دلار نیمایی حدود ۱۶ هزار تومان است. این یعنی در صورتی که دولت قصد داشت کمبود بنزین داخلی را با واردات تامین کند باید تا کنون ۱۶ هزار میلیارد تومان برای آن هزینه می‌کرد.

بنزین پتروشیمی‌ یا پتروپالایشگاه ها : سومین منبع اما تامین بنزین از منابع غیرمتعارف است.

مثلا استفاده از ریفورمیت تولیدی پتروشیمی‌ها و ترکیب آن با بنزین تولیدی در پالایشگاه‌ها.

همان کاری که دولت احمدی‌نژاد در فاصله سال‌های ۸۸ تا ۹۳ انجام شد و شبه آلودگی آن بسیار جنجال آفرین شد. ریفورمیت یکی از محصولات تولیدی پتروشیمی‌ها با ترکیبی شبیه به بنزین و آلودگی بیشتر است که به عنوان مواد اولیه صنایع پایین دستی پتروشیمی‌ها استفاده می‌شود.

این ماده که به عنوان بنزین پتروشیمی‌ها معروف شده بود سال‌ها پیش در کشور به طور گسترده توزیع شده و جنجال‌های زیادی به همراه داشت.

حالا هم اظهارات مسئولان وزارت نفت بازگشت ریفورمیت تولیدی پتروشیمی‌ها به چرخه توزیع بنزین کشور را تایید می‌کند، به طور مثال چندی پیش خبرگزاری مهر از زبان یک منبع آگاه دریافت ریفورمیت از پتروشیمی‌ها را تایید کرد.

این خبرگزاری از قول یک منبع آگاه نوشت: آنچه از پتروشیمی‌ها دریافت شده بنزین نبوده و ریفورمیت است و دریافت بنزین از پتروشیمی‌ها صحت ندارد، کیفیت ریفورمیت تولیدی پتروشیمی‌ها به نسبت پالایشگاه‌ها بسیار بالاتر است.

جلیل سالاری که حالا معاون وزیر نفت در شرکت ملی پالایش و پخش است و در دولت دهم در قامت مدیرعامل شرکت ملی پخش خود متولی پخش ریفورمیت یا همان بنزین پتروشیمی‌ها بوده و بارها از این اقدام دفاع کرده نیز اخیرا تلویحا تحویل ریفورمیت پتروشیمی‌ها به پالایشگاه‌ها را تایید کرده است.

سالاری گفته است: «دریافت «ریفورمیت» از پتروشیمی‌ها توسط پالایشگاه‌ها به معنای تولید بنزین پتروشیمی نیست؛ برنامه‌ای برای تولید بنزین پتروشیمی نداریم.»

البته که برخی آمار هم گمانه استفاده از ریفورمیت به عنوان بنزین را تایید می‌کند. پتروشیمی بوعلی یکی از واحدهای اصلی تولید ریفورمیت و استفاده از آن به عنوان بنزین در فاصله سال‌های ۸۸ تا ۹۳ بود.

حالا آمار منتشر شده از سوی این پتروشیمی نشان می‌دهد که فروش صادراتی ریفورمیت بوعلی طی ماه‌های اخیر تقریبا متوقف شده و در مقابل فروش داخلی آن رشد چشم‌گیری داشته است، این واحد در فاصله تیر تا آذر یعنی ظرف ۶ ماه ۳۲۳ هزار تن (معادل ۲ تا ۳ میلیون لیتر در روز) ریفورمیت در داخل به فروش رسانده که رشد چشم‌گیری نسبت به ماه‌های پیش از آن داشته است.

حمید انزابی کارشناس حوزه نفت و انرژی