به تازگی یکی از مسئولین وزارت صمت خبر از کشف معدن لیتیومی با ذخیره ۸ میلیون و پانصد هزار تن کانسنگ لیتیوم داده است.
اصل مطلب و خبر را میتوان قابل توجه و اهمیت قلمداد کرد چرا که لیتیوم یک عنصر شیمیایی طبیعی و فلزی نرم و سبک با چگالی کم است که امروزه با گسترش تکنولوژی در زندگی بشر اهمیت بیشتری پیدا کرده و ممکن است کمیاب شود.
عنصر «Li» در جدول تناوبی، به یک عنصر حیاتی در عصر امروز تبدیل شده است و برای ساخت باتری‌های «لیتیوم یون» مورد استفاده در بسیاری از وسایل مصرفی روزانه از جمله کامپیوتر، لپ‌تاپ، تلفن‌های هوشمند، خودروهای الکتریکی و پهبادها بکار میرود.
با این حال، عدم دقت در متن خبر مذکور، باعث بوجود آمدن اشتباه محاسباتی شده که یک موج رسانه‌ای در خبرگزاریهای داخلی و خارجی ایجاد کرده است و این اشتباه تا جایی پیش رفته که اطلاعات آن در صفحه ویکی‌پدیا مربوط به کشورهای تولیدکننده لیتیوم ، ایران در رتبه‌بندی سوم قرار گرفته و مضحک تر اینکه شخص ویرایش کننده حتی سواد و یا درک درستی از این موضوع نداشته که در صفحه مربوط به تولید کنندگان این عنصر دست به ویرایش زده ، حال اینکه ما در ابتدای راه و تنها در صدر اخبار اکتشاف این عنصر قرار داریم.
قبل از پرداختن به این موضوع به اکتشاف و استخراج لیتیوم در جهان و کشورهای مهم و ذخایر آنها می‌پردازیم.
طبق گزارش سازمان زمین شناسی ایالات متحده ، چهار عملیات معدنی در استرالیا، دو عملیات آب نمک در آرژانتین و شیلی، و دو عملیات آب نمک و یک عملیات معدنی در چین بیشترین تولید جهانی لیتیوم را در سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص دادند.
بزرگترین تولید کننده لیتیوم در جهان، Albemarle Corporation، در منبع شیلی سالار د آتاکاما با مشارکت دومین تولیدکننده بزرگ Sociedad Química y Minera de Chile (SQM) فعالیت می کند.
سالار د آتاکاما تقریباً یک چهارم عرضه کنونی لیتیوم جهان را در خود جای داده است و از دهه ۱۹۸۰ فعال بوده است.
بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ ، مصرف لیتیوم در باتری‌ها بطور متوسط سالانه ۲۰ درصد افزایش داشته است . در دهه بعد این رقم برای باتری ها به ۱۰۷ درصد در سال افزایش داشته و مصرف کلی لیتیوم به طور متوسط سالانه ۲۷ درصد افزایش یافت.
بر اساس گزارش بلومبرگ NEF ، پیش‌بینی میشود که تقاضا برای لیتیوم تا اواسط دهه تقریباً سه برابر از سطح سال گذشته باشد، بنابراین، امنیت عرضه لیتیوم به اولویت اصلی شرکت های فناوری در آسیا، اروپا و ایالات متحده تبدیل شده است. اما به ایران و خبر اکتشاف لیتیوم در هفته اخیر و تاریخچه این موضوع می‌پردازیم.
نیک‌آهنگ کوثر، زمین‌شناس و روزنامه‌نگار حوزه آب در مصاحبه‌ای با VOA در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ :
اگر انگیزه‌هایی برای جلوگیری از احیای دریاچه‌های شور ایران وجود داشته باشد، باید دید چه مجموعه‌هایی پشت این ماجرا می‌توانند باشند که این قدر قدرت داشتند که بتوانند مانع ورود آب به دریاچه ارومیه بشوند، به گفته نیک آهنگ کوثر، «اگر خبر معدن‌کاوی لیتیوم به این نحو درست باشد، باید منتظر خسارت‌های بعدی هم باشیم.»
خبرگزاری جمهوری اسلامی اواسط شهریور در گزارشی تأکید کرد که خشکیدن این منابع آبی مهم ایران «در پس خود منابع مالی زیادی» به واسطه «استخراج لیتیوم» به همراه دارد. در این گزارش بدون ذکر جزئیات بیشتر، با استناد به «گزارش‌های رسانه‌ای» اشاره شده است که «شاید» وجود لیتیوم در کف این دریاچه‌ها را بتوان به عنوان یک احتمال در تعلل مقامات حکومتی ایران در احیای دریاچه‌ها از جمله ارومیه مطرح کرد.
در این گزارش به خشک شدن دریاچه‌های نمک قم، حوض سلطان، بختگان، هامون، کافتر، مهارلو،پریشان، طشک، جازموریان، و این بار ارومیه، و همچنین تالاب گاوخونی اشاره شده است. از این میان بر اساس «اکتشافات پهنه‌های معدنی در سال ۱۳۹۳»، دریاچه نمک قم، تالاب حوض سلطان، و دریاچه ارومیه از جمله «مهمترین منابع غنی لیتیوم» نام برده شده‌اند.
لیتیوم در سفره‌های زیرزمینی زیر بیابان‌های نمکین یافت میشود و از نمک و سنگ سخت به دست می‌آید و رسوبات منابع آبی شور عیار بالاتری از آن را تأمین می‌کنند، به طوری که اقیانوس‌ها «حدود پنج هزار برابر» بیش از خشکی این عنصر گران‌بها را در خود دارند.
آیا دلیل خشکاندن دریاچه‌های نمکی ایران و بخصوص دریاچه ارومیه می‌تواند در گرو استخراج لیتیوم باشد ؟ اگر چنین است به قیمت آوارگی و کوچ اجباری بیش از ده میلیون نفر جمعیت در آذربایجان شرقی، غربی و حومه آن؟
اما به اصل موضوع و میزان اکتشاف لیتیوم اعلام شده در همدان برمیگردیم و فارغ از درست یا غلط بودن آن به محاسبه کلی بر اساس معیارهای موجود می‌پردازیم.
با احتساب ۱ تا ۱.۵ درصد اکسید لیتیوم (LiO۲) بر میانگین معیار و خلوص جهانی که معادل ۰.۱۸ تا ۰.۲۹ درصد لیتیوم خالص میشود و با فرض اینکه عیار معدن مذکور نیز در همین دامنه قرار داشته باشد، اگر این اعداد را در ذخیره ۸.۵ میلیون تنی اعلام شده ضرب کنیم، حجم ذخیره لیتیوم خالص معدن مذکور بین ۱۵ تا ۲۴ هزارتن برآورد میشود که با احتساب قیمت هر کیلوگرم ۵۰ دلار در بازار جهانی و نوسانات نرخ آن به رقمی معادل ۷۰۰ تا ۹۰۰ میلیون دلار خواهیم رسید.
آیا ایران اقبال فروش این کالای باارزش را در پی تحریم های پولی و بین‌المللی خواهد داشت یا این موضوع هم صرفاً بمنزله اهرم فشاری دیگر برای مانور سیاسی و چانه زنی در موضوعات مورد منازعه خواهد بود، مضافاً اینکه آیا پس از کسر هزینه های استخراج و تولید، این محصول در فاز سوددهی خواهد بود ؟
نکته دیگر اینکه این حجم از ذخیره در مقایسه با ذخایر کشور‌هایی نظیر شیلی (با ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار تن ذخیره درجا)، استرالیا (با ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تن ذخیره درجا) و آرژانتین (با ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن ذخیره درجا) عدد زیادی محسوب نمی‌شود.
و اما اصلی ترین نکته اینکه استخراج و تولید هر تن لیتیوم به گفته کارشناسان، به نیم میلیون گالن آب (معادل دو میلیون لیتر آب) نیاز دارد، بطوریکه در شیلی که بارش سالانه «نیم اینج» (معادل ۱۲.۷ میلی‌متر) است، استخراج لیتیوم «حدود ۶۵ درصد» از منابع آبی منطقه را مصرف میکند و با ایجاد خشکسالی مشکلات مردم منطقه را بیشتر میکند.
این موضوع در حالی مطرح میشود که ایران در طی دو دهه اخیر در بدترین شرایط از نظر میزان بارندگی و خشکسالی در وضعیت بحرانی قرار دارد بطوریکه طرحهای توجیهی و انتقال آب کلید خورده و در حال اجراست.
و اما سوال اساسی اینجاست، چه سیاستی در پس خشکاندن اقلیم ایران و طرحهای انتقال آب و دیگر سیاست های غلط محیط زیست بوده و همچنان نیز ادامه دارد.
و در نهایت:
اهورامزدا این کشور را از دشمن ، از خشک سالی و از دروغ حفظ نماید.
به قلم:
حمید انزابی ، کارشناس حوزه نفت و انرژی
شبکه ان‌بی‌سی نیوز به نقل از سه مقام آمریکایی گزارش داد که دولت این کشور…
شبکه اجتماعی «ایکس» نشان تایید آبی و طلایی را از حساب چند رسانه حکومتی ایران…
توبیاس بیلستروم، وزیر خارجهٔ سوئد می‌گوید به‌دنبال انتشار گزارش‌هایی از تلاش ایران برای حمله به…
رهبران کانادا، استرالیا، و نیوزیلند آتش‌بس «فوری» بشردوستانه در جنگ غزه را خواستار شدند و…
ماموران اطلاعات سپاه در شیراز، یک شهروند بهایی ساکن امارات به نام «رویا ثابت» را…
یک وکیل دادگستری توسط نیروهای امنیتی در کرج بازداشت و به یکی از بازداشتگاه‌های امنیتی…